COLUMN. “Echte maatschappelijke omwenteling wordt geboren in het ‘koppie’”

In 2009 reisde ik naar Kopenhagen voor de COP15. De lucht boven de stad knetterde van goede intenties. Nu, twaalf jaar later, brandt het. Planetair noodgeval. Catastrofe en crisis. COP26 in Glasgow is de klimaattop van de laatste kans. De natuur heeft gesproken, wetenschappers hebben gesproken, het virus spreekt nog altijd. Een straffe ommekeer is levensnoodzakelijk. Op alle vlakken anders gaan omspringen met het leven op deze planeet. Hopen op beterschap is prima, maar hoop zonder actie betekent dat we het roer uit handen geven en erop gokken dat de goden ons welgezind zijn. Dat zijn ze meestal niet. Harde voornemens hebben we nodig, een strak plan ook en kapiteins met vaste hand, ijzeren wil en brains.

Een jaar na Kopenhagen, in 2010, werd ik eredoctor aan de UHasselt samen met Panamarenko en Michael Rowe. We werden gelauwerd als bruggenbouwers tussen kunst en wetenschap. De afgelopen 10 jaar werkte ik intensief samen met de Limburgse kennisinstelling aan diverse projecten. Echte maatschappelijke omwenteling begint immers op plaatsen waar theorie kan botsen met praktijk en de vonken van het verleden worden gebruikt om de toekomst te doen ontvlammen. Ze wordt met andere woorden geboren in het koppie. Zo ook vorige week, toen UHasselt een debat over The Future of Life op Labiomista organiseerde. Op het podium een panel met mensen uit diverse sectoren. Economie, geneeskunde en biologie. De openingsvraag van de moderator kwam zo uit de film After The Dark: wat hebben we nu nodig om te overleven? Wetenschap toch? Kunst toch niet? Is natuur de nieuwe economie? Of is het data? Welke schaarste stuurt het leven voort?

Oplossingen komen altijd van een palet, vanuit vermenging. Dat is ook de forte van kunst. Ze laat andere waarden en perspectieven zien dan de schijnbare logica van cijfertjes en harde valuta. Kunst doorbreekt, verbindt, ze prikkelt en opent. Ze is de ontsteking op de grens van creativiteit en realiteit. Ze is kennis en inspiratie. Wat er ons nu overkomt moet dan ook geen tragedie zijn die we bang maar hoopvol over ons laten komen. We krijgen een unieke kans om verbinding te maken vanuit de zekerheid dat de toekomst enkel anders kan zijn door een breuk met nu.

En neen, natuur is niet economie. Niet alles is winst of verlies. Niet alles moet op korte termijn opbrengen en een plaats verdienen op het tijdelijke menu van de mens. Niet wij zijn de maat der dingen. Wij zijn verf op canvas. Even bewegen we ons door een landschap geschapen door de krachten van de diepe tijd. Tot we landschap worden.