De klas wordt diverser, maar de leraarskamer blijft overwegend wit: ‘Ik heb nooit een leerkracht met andere roots gehad’
Terwijl klassen steeds kleurrijker worden, blijft de lerarenkamer volgens nieuwe cijfers nog veel te wit. ‘Ik heb zelf geen enkele leerkracht met buitenlandse origine gehad. Dat is toch jammer?’
Wat zeggen de cijfers?
Van de Vlaamse leerkrachten heeft 6,4 procent een buitenlandse herkomst. Dat blijkt uit een nieuwe nulmeting die de Vlaamse overheid uitvoerde. Het toont hoe de lerarenkamer nog lang geen weerspiegeling van de samenleving is.
Het is de eerste keer dat de overheid deze oefening maakt en dus de eerste keer dat we precies weten hoeveel leerkrachten met een buitenlandse achtergrond voor de klas staan. Tot nu toe moesten we vertrouwen op steekproeven. Het goede nieuws is dat hun aantal de voorbije jaren is gestegen.
Al drie jaar staat Siham Taibi (26) afwisselend voor het vijfde en zesde leerjaar in de Antwerpse basisschool De Octopus. Geen enkele van haar leerlingen is “volledig Belgisch”, zegt de jonge leerkracht met Marokkaanse roots. In haar school zijn er nog drie collega’s van Marokkaanse afkomst.
“Ik heb nooit een leerkracht met andere roots gehad”, zegt Taibi, die haar verhaal deed op de Instagram-pagina van Meer Kleur voor de Klas. “Ik wil daar niet supernegatief over doen, maar als ik me verplaats in de de leerlingen, denk ik dat het tof was geweest een leerkracht met een kleurtje te hebben. Ook ik merk dat: leerlingen komen me zeggen dat ik ‘hen beter begrijp’. En bij conflicten rond racisme of religie komen collega’s me vragen of ze wel juist gehandeld hebben.”
Goed nieuws
Taibi’s verhaal is niet uitzonderlijk. Uit een nieuwe nulmeting van de Vlaamse overheid blijkt dat slechts 6,2 procent van de Vlaamse leraren buitenlandse roots heeft. Dat aandeel is de laatste jaren gestegen van 4,9 procent in 2013 en 5,8 procent in 2016.
De meeste leraren met buitenlandse roots komen uit de buurlanden. “De ruime meerderheid van alle leerkrachten met buitenlandse roots zijn leerkrachten uit EU-landen (4 procent)”, zegt professor pedagogische wetenschappen Orhan Agirdag (KU Leuven). “Laten we eerlijk zijn: dat zijn niet de mensen van een etnische minderheidsgroep.” Hij wijst op het aandeel leraren uit landen buiten de Europese Unie, dat steeg van 1,6 procent in 2013 naar 2,5 procent in 2019. “Goed nieuws”, zegt Agirdag. “Maar vergelijk dat met pakweg Nederland, waar het 3,7 procent is.”
Opvallend: in het vrij gesubsidieerd onderwijs, met het katholiek onderwijs als grootste vertegenwoordiger, zijn er met 4,9 procent de helft minder ‘buitenlandse’ leerkrachten dan in het Gemeenschapsonderwijs (GO!) (9,8 procent) en het officieel gesubsidieerd onderwijs (9,2 procent). De koepel vermoedt dat “het grotere marktaandeel van de officiële netten in steden – waar meer leraren een buitenlandse oorsprong hebben – meespeelt”, aldus woordvoerder van Katholiek Onderwijs Vlaanderen Pieter-Jan Crombez. “Evenals het feit dat in deze netten leerkrachten van levensbeschouwelijke vakken lesgeven.”
Rolmodellen
In vergelijking met de samenleving – waar intussen bijna een kwart van de Vlamingen buitenlandse roots heeft – blijft de lerarenkamer opvallend wit. Dat is geen goede zaak, zeggen experts. “Leerkrachten met buitenlandse roots hebben de reflex om te denken aan bepaalde achtergrondkenmerken van leerlingen die andere roots hebben”, zegt professor Pedagogie Els Consuegra (VUB). “Witte leerkrachten kunnen dat zeker aanleren, maar het is geen reflex.”
Samuel-Joe Manunga (19), expert Onderwijs en Gelijke Kansen bij de Vlaamse Jeugdraad, herkent dat. “Ik had geen enkele leerkracht van buitenlandse origine, zelfs niet in de OKAN-klas (Onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers, PG)”, zegt hij. “Dat is toch raar en jammer? Een persoon met een migratieachtergrond vat de wereld wellicht lichtjes anders op en kan zo de blik op de wereld van anderen verbreden. Dat kan alleen maar verrijkend zijn.” Concreet vraagt de Vlaamse Jeugdraad de Vlaamse regering werk te maken van een betere afspiegeling.
Hoofddoekenverbod
Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) mikt vooral op de zij-instroom. “Net vanwege de ondervertegenwoordiging van mensen met een migratieachtergrond liggen de winstkansen daar relatief gezien het hoogst”, zegt hij. “Daarom loont het voor bijvoorbeeld de lerarenopleidingen daarop in te zetten.”
Opvallend genoeg schuiven alle experts dezelfde maatregel op korte termijn naar voor: het afschaffen van het hoofddoekenverbod. Dat weerhoudt jonge islamitische vrouwen nu vaak van het vinden van een job in het onderwijs. “Zeker gezien het lerarentekort vergt dat maar vijf minuten politieke moed”, zegt Agirdag. “We gaan geen principes te grabbel gooien onder druk”, reageert Weyts. “Je kan niet zeggen dat je graag les wil geven in het gemeenschapsonderwijs en dan weigeren een van de uitgangspunten, de neutraliteit, te respecteren.”
Een structurele oplossing is moeilijker. “Een van de belangrijkste zaken is om het beroep van leerkracht op te waarderen, zeker voor mensen met een migratieachtergrond”, zegt socioloog Jessy Siongers (VUB/UGent). “Als zij verder studeren, kiezen ze vaker voor economisch rendabelere richtingen, zoals rechten of economie.”
Succesvol
Veel leerlingen haken echter voordien al af. “Jongeren met buitenlandse roots oordelen te vaak dat het (hoger) onderwijs ‘niet hun wereld’ is”, zegt Siongers. “Als ze iemand voor de klas zien die al die stadia kon doorlopen, kan het hen tonen dat het net zo goed voor hen weggelegd is om succesvol te zijn.”
Taibi zag hoe vrienden afhaakten in de lerarenopleiding. “Niet omdat ze het niet aankonden, meer vanuit een selffulfilling prophecy, omdat ze dachten dat ze hun Nederlands nooit goed genoeg zouden krijgen bijvoorbeeld.”
Waarom besloot ze leerkracht te worden, als ze nooit zo’n rolmodel had? “Het was altijd mijn droom”, zegt Taibi. “Toen ik klein was, hadden we thuis een speelgoedschoolbord. Daar deed ik alsof ik lesgaf. Ik stopte zelfs een kussen onder mijn pull om meer op mijn toenmalige zwangere juf te lijken.” (lacht)
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
