De Vlaamse ministers zaten sinds 8 uur donderdagochtend digitaal samen over aangescherpte klimaatmaatregelen, waarmee minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) dit weekend naar de klimaattop in Glasgow zou kunnen vertrekken. Iets na 19 uur was er witte rook en was het klimaatakkoord bereikt.

“De Vlaamse regering heeft zopas een realistisch ambitieus akkoord bereikt over bijkomende klimaatmaatregelen, met inspanningen van alle sectoren”, tweet Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA). “Daarmee schroeft Vlaanderen zijn klimaatambitie op van 35 naar 40 procent tegen 2030.”

Demir: “We doen wat we moeten doen”

Zuhal Demir, Vlaams minister van Omgeving, verdedigde donderdagavond in Terzake het klimaatakkoord van haar regering. “We hadden al een klimaatplan in 2019 en we hebben dat nu aangescherpt. Het was niet gemakkelijk, maar we doen wat we moeten doen.” Dat de Europese Unie België vraagt om de CO2-uitstoot met 47 procent te verlagen en de Vlaamse regering in het klimaatakkoord voor 40 procent gaat, vindt Demir geen probleem. “Het zijn maatregelen die voor sommigen misschien niet ver genoeg gaan, maar ik denk dat we hiermee tot een evenwichtig pakket komen en een tijdspad uitstippelen voor de komende jaren.”

Ze weerlegde de kritiek van de oppositie dat de klimaatplannen vooral door de gezinnen moeten worden uitgevoerd. Ook landbouw en industrie zullen hun steentje bijdragen, verzekerde ze. “Zo komt er bijvoorbeeld een aardgasheffing voor de industrie”, zei Demir. “Dat budget gaan we gebruiken om de elektriciteitsfactuur van gezinnen en alleenstaanden te verlagen. Dat moet ongeveer 45 miljoen euro opbrengen.”

Vanaf 2023 worden ook de subsidies voor fossiele brandstoffen in landbouw en industrie afgeschaft. Dat zou tegen 2030 jaarlijks 170 miljoen euro moeten opbrengen. “Zodat we ook dat uit de factuur van de gezinnen kunnen halen”, aldus de minister. Demir verdedigde ook de maatregelen voor de woningmarkt. Via renteloze leningen en premies zal de verplichte renovatie behapbaar worden gemaakt, zei ze.

Gezonder en veiliger leven

Volgens minister van Financiën Matthias Diependaele (N-VA) laten de maatregelen toe om het uitgestippelde begrotingstraject te volgen. De halvering van het tekort tegen 2024 is volgens hem nog steeds mogelijk. “Deze regering zal de factuur niet doorschuiven naar komende generaties.”

“40 procent minder uitstoot tegen 2030 is een noodzakelijke ambitie”, zegt CD&V-voorzitter Joachim Coens. “Deze maatregelen moeten zorgen voor een gezonder en veiliger leven voor de mensen.”

Ook minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open VLD) reageert tevreden. “Inzake transport mikken we op nog meer duurzame verplaatsingen via fiets en te voet”, zegt ze. “Fietsen is het meest CO2-vriendelijke, daarom roep ik iedereen op om te fietsen en zet ik verder in op fietsinfrastructuur.”

“Vanaf 1 januari 2029 zijn alle nieuwe wagens elektrisch en daarmee komen we aan de top van Europa, enkel Noorwegen doet beter”, voegt collega Bart Somers (Open VLD) toe. “Vanaf 2023 is nieuwbouw minstens met een hybride systeem, dus niet enkel aardgas, en vanaf 2026 zelfs volledig fossielvrij. Samen met de andere maatregelen is dit echt een ambitieus klimaatplan.”

Dit werd beslist

Wat staat er zoal in het akkoord? De elektrificatie van het wagenpark is bijvoorbeeld afgeklopt. Vanaf 2029 kan je enkel nog elektrische wagens nieuw aankopen. Dat is onderhevig aan een paar randvoorwaarden: het moet betaalbaar zijn, de laadinfrastructuur moet voorhanden zijn en er moet een breed genoeg gamma zijn. Maar dat komt wel in orde, zijn ze van mening binnen de regering.

Wat die laadpalen betreft: de regering verbindt zich ertoe om er 100.000 te hebben tegen 2030. Het gaat om zogenaamde semi-publieke laadequivalenten. Er komen ook meer groene bussen bij De Lijn en haar pachters.

Vanaf 2023 moet nieuwbouw koolstofarm zijn. Er komt ook een renovatieplicht voor wie een oudere en energieverslindende woning koopt vanaf dat jaar. “Als je een woning van label E of lager aankoopt, moet je binnen de 5 jaar de nodige inspanningen doen om het gebouw naar niveau D te brengen. Maar we voorzien daarvoor renteloze leningen bovenop de premies die al bestaan. Al wie gebouwen of infrastructuren energiezuiniger maakt, ondersteunen we waar we kunnen. In de sociale woningbouw gaan we alvast het goede voorbeeld geven”, laat minister-president Jan Jambon (N-VA) weten.

Nog een nieuwe maatregel: in nieuwbouwwoningen wordt het vanaf 2023 verplicht om met hybride warmtepompen te verwarmen, half gas en half elektrisch. Met als doel Vlaanderen voor te bereiden op de shift naar elektrische warmtepompen en de fossiele brandstoffen af te zweren. Een aardgasaansluiting zal vanaf 2026 niet meer mogelijk zijn bij een nieuwbouw. Ook voor bestaande woningen worden warmtepompen maximaal gestimuleerd.

Qua landbouw rekent de regering op “veestapelmanagement”. Die moet afgestemd worden op de Europese consumptie. Dat klinkt redelijk vaag, maar het is niet uitgesloten dat dat later tot een inkrimping van de veestapel leidt. Daarnaast komt er extra begeleiding voor land- en tuinbouwers, die meer moeten inzetten op renovaties van stallen en serres en eigen energievoorziening. Ook zullen ze aan “koolstofopslag” moeten doen in de eigen weiden en graslanden. Alles bijeen een oefening die 10 procent minder CO2-uitstoot in de landbouw met zich mee moet trekken.

Bedrijven die een beroep doen op de overheid voor subsidies zullen moeten aantonen dat ze een klimaatplan hebben voor ze aanspraak kunnen maken op overheidsgeld.

Kritiek van Groen

Volgens Groen schuift de Vlaamse regering met haar klimaatplan de moeilijke keuzes door naar de burgers, terwijl ze zelf geen doortastende beslissingen neemt. Het is onvoldoende om de klimaatcrisis te bedwingen, zegt Vlaams fractieleider Björn Rzoska. “Moeilijke keuzes worden doorgeschoven naar de burgers, zoals het verplicht renoveren van oude woningen, maar zelf duidelijke keuzes maken zoals de slimme kilometerheffing dat durft de Vlaamse regering niet.”

De Vlaamse regering zal haar uitstoot beperken tot 40 procent, terwijl Europa minstens 47 procent vraagt, stelt Groen vast. “Uit de maatregelen die nu op tafel liggen, blijkt dat vooral gewone Vlamingen zullen mogen opdraaien voor het klimaatbeleid van de Vlaamse regering. De veestapel wordt niet beperkt, de industrie en grote vervuilers blijven buiten schot. Zolang er taboes blijven bestaan, gaan we nooit een stap vooruit zetten.”

PVDA heeft het over “pestbeleid”

Oppositiepartij PVDA noemt het nieuwe klimaatplan van de Vlaamse regering pestbeleid. “Verplichten en verbieden voor gewone mensen, de subsidiekraan openzetten naar het grootbedrijf en ondertussen zelf elke verantwoordelijkheid ontlopen.”

“Er is veel meer ambitie nodig in het Vlaamse klimaatbeleid, maar met deze plannen slaat de regering compleet de verkeerde richting in”, zegt Vlaams PVDA-fractieleider Jos D’Haese. “Terwijl de regering zelf haar verantwoordelijkheid ontloopt, schuift ze de factuur volledig door naar de burger. Dat elitaire klimaatbeleid is niet alleen asociaal, maar ook bijzonder inefficiënt.”

Hij vraagt zich af hoe een gewone burger kan voldoen aan de nieuwe eisen voor gebouwen. “Zeker wanneer ze ondertussen hun wagen moeten vervangen door een peperduur elektrisch exemplaar? Ik vraag mij af in welke wereld de ministers die dat soort maatregelen nemen eigenlijk leven.”

De regering had in de plaats zelf een hele reeks maatregelen kunnen nemen, zoals investeren in een beter openbaar vervoer. “Of ambitieuze maatregelen om gezinnen te ondersteunen bij renovaties, bijvoorbeeld door de kosten voor te schieten en af te betalen via de verlaagde energiefactuur. Werk maken van publieke hernieuwbare energie. En bindende normen voor de grote vervuilers. Dat zijn stuk voor stuk maatregelen die een grote impact hebben op onze uitstoot en mensen vooruit helpen in plaats van ze op kosten te jagen”, besluit D’Haese.