20 jaar na Sabena: hoe vergaat het Brussels Airlines in opnieuw woelige tijden voor de luchtvaart?

Toen uit de as van Sabena een nieuwe en kleinere luchtvaartmaatschappij verrees waren de ambities misschien bescheiden, maar ze waren er wel. België was zijn vliegende icoon kwijt en de droom mocht dan wel finaal uit elkaar gespat zijn, de goesting om iets te betekenen in de internationale luchtvaart, en vooral dan in Afrika, was torenhoog. Niemand dacht toen in november 2001 dat de internationale luchtvaartsector door een nog grotere crisis kon geloodst worden dan de nasleep van de aanslagen van 11 september dat jaar in de Verenigde Staten. De figuurlijke druppel voor Sabena zou 20 jaar later met corona geen druppel zijn, maar een tsunami die door de sector raasde zonder weerga. Het kleine broertje van Sabena, Brussels Airlines zou getest worden tot op de limieten.

Toen de coronacrisis goed anderhalf jaar geleden losbarstte, gebeurde het ondenkbare. De hele samenleving kwam letterlijk tot stilstand. Iedereen bleef in zijn of haar kot en dus kwamen overal ter wereld tienduizenden vliegtuigen tot stilstand. En met die toestellen natuurlijk ook werknemers. Terwijl op de tarmac van Brussels Airport 48 vliegtuigen technisch werkloos geparkeerd stonden zocht Brussels Airlines naar manieren om het geld dat langs alle deuren, ramen en spleten wegdroop op te potten. En niet alleen Brussels Airlines, maar van Tokio tot Washington en van Rio tot Kuala Lumpur, overal stonden luchtvaartmaatschappijen voor dezelfde uitdaging: overleven.

Met meer dan 209 miljard euro kwamen overheden in elke uithoek van de wereld over de brug om hun eigen luchtvaartmaatschappijen te redden en financieel te ondersteunen om de pandemie door te komen. Nooit eerder werd zoveel publiek geld tegelijk in de sector gepompt. Het is bijzonder om te zien hoe een sector die in 1997 door de Europese Commissie geliberaliseerd werd tot in de uiterste betekenis van het woord nu door de Staat van het einde gered werd. Ook bij ons kwam de federale regering over de brug. Brussels Airlines werd een levenslijn toegeworpen in de vorm van een lening van goed 290 miljoen euro. De maatschappij moet daar nog 37,1 miljoen van opnemen en zal dat voor het einde van dit jaar nog doen. 

Het Duitse moederbedrijf, de luchtvaartreus Lufthansa, kwam ook over de brug met 170 miljoen euro. Tien vliegtuigen werden definitief uit de vloot gehaald, 1 op de 4 jobs verdween en er werd gesnoeid in onrendabele bestemmingen. Dat net de rijke geschiedenis van de voorganger van Brussels Airlines, Sabena, de maatschappij tijdens deze pandemie overeind zou houden is merkwaardig. Want het Afrika-netwerk dat Sabena in haar bijna 80-jarige bestaan zou opbouwen, blijkt nu 20 jaar later de levensader te zijn geweest voor Brussels Airlines.

Waar andere Europese luchtvaartmaatschappijen met de handen in het haar zaten omdat de Aziatische, Amerikaanse en Zuid-Amerikaanse markten lange tijd op slot bleven en deels nog altijd zijn, kon Brussels Airlines tijdens de pandemie vrijwel continu haar Afrikaanse netwerk blijven gebruiken. En dat bleek dus van levensbelang. Zo is de erfenis van Sabena enigszins de redding gebleken van haar nakomeling.

Overal werd diep gesneden in de vloot, het netwerk en het personeel. Maar al bij al verdwenen ‘maar’ een half miljoen van de om en bij 3 miljoen jobs bij luchtvaartmaatschappijen die er zijn. Dat het sociale bloedbad beperkt bleef (corona had nog veel meer jobs kunnen kosten) is ook hier te danken aan overheden die wereldwijd met systemen van technische en tijdelijke werkloosheid allerhande hun eigen sector wilden redden van de ondergang. 

Terwijl vele miljoenen en miljoenen mensen de voorbije maanden een coronaprik richting de vrijheid kregen, werden meer en meer vliegtuigen van stal gehaald en opnieuw de lucht ingestuurd. Bij Brussels Airlines is intussen iedereen opnieuw aan de slag en vliegt elk vliegtuig opnieuw. Nog niet zo vaak als voor de coronacris en nog niet naar overal waarnaar vroeger werd gevlogen. Maar de sector kruipt uit het diepste dal ooit en her en der verschijnen opnieuw zwarte cijfers na anderhalf jaar van donkerrode cijfers. Brussels Airlines maakte het afgelopen kwartaal voor het eerst opnieuw winst. Een klein miljoen euro. Bescheiden. Maar veelbetekenend. 

Velen vreesden voor een ‘nieuw’ Sabena. Het einde van de nationale luchtvaartmaatschappij uit 1923 heeft diepe littekens nagelaten bij iedereen die op en rond Brussels Airport werkt. Maar een ‘nieuw’ Sabena is het dit keer niet geworden. Daarvoor is er te veel veranderd de voorbije 20 jaar. En die kleine nakomeling van Sabena doet het tijdens deze crisis al bij al zo slecht nog niet in de veilige handen van zijn Duitse moeder Lufthansa. Met de Zwitsers liep het huwelijk in 2001 totaal mis en werd Sabena definitief de dieperik ingesleurd. Wat vaststaat is dat zonder de Duitsers er van Brussels Airlines al lang geen sprake meer was geweest. De geschiedenis hoeft zich niet altijd te herhalen. Al zal het nog maanden – wat zeg ik – jaren opletten en achterom kijken blijven. Niet alleen voor Brussels Airlines, maar voor de hele sector.