Bitse discussies door voorstel verplichte vaccinatie zorgpersoneel: ‘Arbeidstekorten zijn niet uitgesloten’

“Het welzijn van bewoners in verzorgingstehuizen wordt niet enkel bepaald door hun risico om een corona-infectie op te lopen.” Hoewel alle medewerkers van woon-zorgcentrum Ter Meeren in Neerijse gevaccineerd zijn, heeft directeur Eddy Devoldere het  principieel moeilijk met het voorstel dat Frank Vandenbroucke zaterdag in de studio van VTM Nieuws lanceerde. De minister wil het niet-gevaccineerde zorgmedewerkers vanaf 1 april 2022 onmogelijk maken om hun beroep uit te oefenen door hun erkenning in te trekken. Hij richt zich daarbij niet enkel op artsen, verpleegkundigen en verzorgende, maar ook op kinesisten, logopedisten en ergo­therapeuten. Zo speelt hij in op een vraag die Belgische zorgkoepels al langer stellen en die steeds luider klinkt nu de coronacijfers weer stijgen. 

Hoewel de regio’s graag schermen met hun hoge vaccinatiegraad, kan er volgens verschillende gezondheidsprofessionals nog aardig wat winst geboekt worden. In de Vlaamse ziekenhuizen is bijvoorbeeld 97 procent van het personeel gevaccineerd, in Wallonië gaat het om 84 procent en in Brussel om 85 procent. Voor de woon-zorgcentra bedragen de cijfers respectievelijk 94, 79 en 67 procent. 

Volgens Margot Cloet, topvrouw van Zorgnet-Icuro, kan die minderheid nog steeds een bedreiging vormen voor kwetsbare personen en is een verplichting daarom noodzakelijk. De zachte aanpak waarbij mensen uitgebreid geïnformeerd werden, komt zo langzaam aan zijn einde. “We zijn al bijna een jaar bezig met die sensibilisering, maar op een bepaald moment ben je het overtuigen voorbij. Enkel met een wettelijke verplichting kan je mensen dan nog over de streep krijgen.” 

Devoldere betreurt die starre houding, hij vreest dat de kwaliteit van de zorg achteruit zal gaan als medewerkers die geen prik kregen straks van de werkvloer verdwijnen. “Zij zouden bijvoorbeeld ook een FFP2-masker kunnen dragen om patiënten en zichzelf te beschermen.” Jannes Verheyen van Armonea, een organisatie die in het hele land woongelegenheden aanbiedt aan senioren, wijst er daarnaast op dat de maatregelen voor medewerkers vergaand zijn en dat werkgevers praktische problemen kunnen ondervinden om arbeidsovereenkomsten te doorbreken. “Ik zou liever zien dat het Covid Safe Ticket breder uitgerold wordt, volgens mij biedt dat mogelijkheden om weer naar een normaler leven te gaan.”

In zijn pleidooi om alternatieven voor de vaccinatieplicht uit te denken, vindt de directeur van Ter Meeren steun bij de vakbonden. Zij staan lijnrecht tegenover de zorgkoepels en zullen de komende maanden druk uitoefenen op de federale regering om haar van hun standpunt te overtuigen. 

“Zorgmedewerkers stonden er de afgelopen 20 maanden altijd en nu zouden we plots hun job afpakken? Dat gaat een brug te ver”, zegt Jan-Piet Bauwens van de socialistische vakbond BBTK. Volgens hem beschermt het personeel zich voldoende door maskers te dragen en voor een goede hygiëne te zorgen. “Daarnaast hoeven patiënten en bezoekers in zorginstellingen zich ook niet te vaccineren en is er sowieso geen personeel te veel. Als we de verplichting invoeren en heel wat medewerkers de sector plots verlaten, ontstaan arbeidstekorten.”

De vaccinatieplicht voor het zorgpersoneel zorgt niet enkel voor bitse discussies tussen zorgkoepels en vakbonden, ook politici hebben het moeilijk om er een akkoord over te sluiten. In de eerste plaats omdat het om een erg ingrijpende maatregel gaat. Binnen de federale regering zegt Groen zich niet zomaar achter het standpunt van Vandenbroucke te scharen. De partij wil de verplichting enkel inzetten voor mensen die rechtstreeks in contact komen met risicopatiënten en als andere mogelijkheden uitgeput zijn. Zo stelt ze voor om weigeraars tijdelijk een job achter de schermen te geven. 

CD&V en Open Vld laten dan weer weten dat ze de verplichting  voor zorgmedewerkers niet als een taboe zien, maar hebben met de N-VA in Vlaanderen een coalitiepartner die een koele minnaar is van de maatregel. Die strubbelingen maken het moeilijk om te voorspellen of het plan van Vandenbroucke ooit wet zal worden.

Binnen politieke kringen vormt momenteel vooral de afweging tussen de belangen van het individu en die van de maatschappij een twistappel. Op ethisch vlak blijft het voor beleidsmakers namelijk moeilijk om te beoordelen of het niet te vergaand is om een gezondheidswerker van zijn job te beroven omdat hij zich niet laat prikken. Anderzijds brengen niet-gevaccineerde medewerkers hun kwetsbare patiënten in gevaar, terwijl die niet kunnen kiezen of ze wel aan die risico’s blootgesteld willen worden.

Hoogleraar medische ethiek Chris Gastmans (KU Leuven) vindt dat de sanitaire belangen van de risicopatiënten in dit geval primeren op de vrijheid van gezondheidswerkers. “Het moet een laatste redmiddel zijn na een lange reeks pogingen om mensen te informeren en te overtuigen, maar volgens mij zal dat punt in april wel bereikt zijn.” Hij wijst daarbij op een verantwoordelijkheid die volgens hem bij een job in de zorg hoort en waar personeelsleden zich voldoende bewust van horen te zijn. “Als dat niet lukt, zijn ze niet verplicht om in de sector te blijven werken.”