Uw oude iPhone belandt in handen van robot Daisy, die hem gericht tegen een muurtje gooit

Baf! Met een harde klap slaat de robotarm een iPhone 6 tegen een metalen plaat. De kracht en precisie waarmee dat gebeurt zijn voldoende om de batterij eruit te laten vallen. Een moment eerder blies een buis nog koude lucht in de behuizing van de telefoon, zodat de plakstrip die de batterij normaliter op zijn plek houdt, loslaat.

Een aantal journalisten mag op uitnodiging van Apple een kijkje nemen in de Nederlandse fabriek waar een speciale robot genaamd Daisy afgedankte iPhones uit elkaar haalt zodat de materialen uit onderdelen kunnen worden hergebruikt. Wereldwijd zijn er slechts twee Daisy’s: eentje in Texas en de andere dus in Nederland, op een industrieterrein in Breda. Het is zo’n winderig gebied met anonieme blokkendozen, lange hekken en af en aan rijdende vrachtauto’s. 

Niets wijst erop dat Apple hier een geavanceerde industriële robot heeft staan die oude iPhones, die ook niet meer geschikt zijn voor een nieuw leven als tweedehandsexemplaar, uit heel Europa onderdeel voor onderdeel uit elkaar haalt. Geen Apple-logo op het grijze gebouw, zelfs niet op het namenbord bij de slagboom. Apple zit duidelijk niet te wachten op pottenkijkers.

Robotarmen

Daisy klinkt overigens een stuk menselijker dan ze in de praktijk is: een aantal glazen compartimenten met een totale lengte van tien meter waarin zich vijf robotarmen bevinden. Daisy is in staat 23 soorten iPhones (vanaf de iPhone 5) te herkennen en zorgvuldig te demonteren. De laatste iPhone 13 zit daar nog niet bij, maar ook die zal ooit in de klauwen van Daisy (of een van haar opvolgers) verdwijnen.

Vlak naast Daisy staan blauwe kratten tjokvol afgedankte iPhones, klaar om via een lopende band naar binnen te worden gebracht. Dit keer zijn het bijna alleen maar exemplaren van de iPhone 6, in verschillende kleuren en sommige met de stickers van de ooit trotse eigenaren er nog op.

In het eerste compartiment verwijdert Daisy het scherm, in het volgende de batterij. Daarna is het de beurt aan alle schroefjes. Het duurt te lang om die los te draaien, dus ponst Daisy  ze er gewoon uit. Dan is het tijd om alle losse onderdelen van elkaar te scheiden: zoals camera, luidspreker, printplaatje, aluminium achterkant. Zelfs het Apple-logo aan de achterzijde wordt gescheiden, omdat dit weer van een ander materiaal is gemaakt. Omdat Daisy de modellen van de iPhone-modellen herkent, kan ze ook onderscheid maken tussen de achterzijden. De een is namelijk van een andere aluminium-legering gemaakt dan de ander.

Goud en koper

Dit hele proces – waar elke 18 seconden een ontmantelde iPhone uitkomt, een voorganger van Daisy uit 2014 deed er nog twaalf minuten over – maakt het mogelijk dat Apple veel nauwkeuriger de verschillende elementen uit de iPhones kan vissen dan via traditionele methoden het geval zou zijn. Hierbij wordt elektronica door shredders vermalen waarna magnetische banden later de afzonderlijke metalen eruit moeten halen.

Daisy is ontworpen voor veertien elementen, waaronder aluminium, goud, kobalt, tin en wolfraam. De voordelen zijn duidelijk: volgens Apple bevat één ton aan specifieke iPhone-onderdelen (zoals de cameramodule) evenveel goud en koper als in 720 ton ruw materiaal uit koper- en goudmijnen. Die mijnen zijn een ramp voor het milieu en de arbeidsomstandigheden zijn er beroerd. Iets waar ook Apple veel kritiek op heeft gekregen, bijvoorbeeld in het boek Het Almachtige Apparaat van Brian Merchant. 

Nu al maakt Apple voor diverse nieuwe apparaten (zoals de MacBook Pro, iPad en Apple Watch) gebruik van 100 procent gerecycled aluminium. Een ander voorbeeld is het gebruik van het zware metaal wolfraam in de trilmotor in telefoons, laptops en horloges. Dit motortje zorgt voor de trilling bij bepaalde handelingen, bijvoorbeeld het lang aanraken van een app op het scherm. In de trilmotor van de iPhone 13 en de laatste Apple Watch zit 100 procent hergebruikt wolfraam.

Uiteindelijk wil de fabrikant al zijn gadgets maken van geheel gerecyclede en hernieuwbare materialen, zo maakte Apple al in 2017 bekend, maar zover is het nog niet. Daisy is theoretisch in staat om 1,2 miljoen iPhones per jaar te ontmantelen. Hoeveel dat er daadwerkelijk zijn, wil Apple niet zeggen. Maar dat het er fors minder zijn, is duidelijk.

De fabrikant zit kortom te springen om oude iPhones die nog ergens in lades liggen. Op jaarbasis verkoopt Apple wereldwijd ongeveer 200 miljoen iPhones. Een deel van dit aantal wordt jaarlijks door Apple weer teruggehaald via zijn Trade In-programma. Wie zijn oude iPhone inlevert, krijgt een cadeaubon, afhankelijk van het model. Alleen exemplaren die niet voor een tweede leven als refurbished model in aanmerking komen, gaan naar Daisy.

Zuiverder restproduct

Francesco Di Maio, onderzoeksdirecteur van het recyclinglab van de TU Delft, is, zonder de fabriek in Breda te hebben gezien, onder de indruk van de mogelijkheden om gadgets onderdeel voor onderdeel uit elkaar te peuteren. ‘Op andere recyclingplekken komt alle elektronica doorgaans allemaal door elkaar binnen: laptops, monitoren, noem maar op. Mensen halen daar nog wel het scherm vanaf en de printplaat, maar daarna gaat de rest toch wel in de shredder.’ De methode van Apple levert een zuiverder restproduct op. Di Maio is onder de indruk van de snelheid waarmee Daisy werkt.

Wel noemt hij het jammer dat Daisy alleen iPhones kan verwerken: ‘Dit zou voor meer fabrikanten interessant kunnen zijn.’ Apple zegt zijn technologie in kosteloze licentie te willen geven aan andere belangstellenden.

Vooralsnog liggen de grote open kisten naast Daisy slechts vol met iPhone-onderdelen. Een grote bak is tot de rand gevuld met de aluminium achterkantjes van oude iPhones. Zonder de Apple-logo’s, die in een andere bak zijn terechtgekomen. De opvangbak voor de gezichtsherkenningsmodule is vrijwel leeg. Logisch: de iPhone X uit 2017 was de eerste die die module had. Ongetwijfeld zullen die exemplaren de komende jaren ook binnenkomen.