Steeds meer burgemeesters overwegen op eigen houtje maatregelen in te voeren: ‘Pure willekeur’

“Wederom zijn wij het kind van de rekening. De politiek geeft geen zak om ons”, zucht sopraan Astrid Stockman op Twitter. Met een vaccinatiegraad van 75 procent in België had Stockman, net als de hele cultuursector, gedacht dat afgelaste evenementen door het coronavirus na bijna twee jaar eindelijk achter de rug waren. Toch zag ze haar concert in Knokke-Heist in het water vallen. Sinds maandag worden in de kustgemeente alle indoor cultuur-, sport- en jeugdactiviteiten geschrapt die tot eind deze maand in verenigingsverband gepland waren. 

Het Knokse gemeentebestuur nam die maatregelen nadat het aantal besmettingen in twee weken vervierdubbeld was. Volgens burgemeester Piet De Groote (Gemeentebelangen) dreigt anders de reguliere zorg in gevaar te komen. In het plaatselijke ziekenhuis AZ Zeno zijn alle negen intensive carebedden bezet, al zijn zeven van de negen ic-patiënten niet-covidpatiënten. De beslissing kan op weinig begrip rekenen bij Stockman. “Een straat verder mag men wel ongemaskerd op café zitten en door elkaar lopen. Dit is pure willekeur.” 

Knokke-Heist is echter geen alleenstaand geval. Ook Joris Hindryckx (CD&V), de burgemeester van het West-Vlaamse Houthulst, richtte zich dit weekend met een videoboodschap tot zijn inwoners. Hij meldde dat de gemeentelijke kinderopvang tijdelijk gesloten wordt, omdat er meerdere besmettingen - en dus een cluster - werden vastgesteld. Daarnaast worden Het seniorenfeest en Houthulst Soept, die de gemeente de komende weken gepland had, afgeschaft wegens het stijgend aantal besmettingen. 

“We konden niet anders", zegt Hindryckx. “Het aantal besmettingen in Houthulst is in een week tijd verdubbeld. We zijn een van de snelste stijgers in Vlaanderen.” In die context vond het gemeentebestuur het onverstandig om de evenementen, die aangekondigd werden als bevrijdingsfeesten, te laten doorgaan. “Op die manier proberen we er net voor te zorgen dat privé-evenementen niet in gevaar komen.” 

Ook andere gemeenten spelen met het idee. Burgemeester Hans Bonte (Vooruit) van Vilvoorde wil nog wachten op de nieuwste coronacijfers die dinsdag verschijnen, maar overweegt wel strengere regels rond ventilatie in sportzalen en scholen. In Koekelare, waar het aantal besmettingen ook sterk gestegen is, vraagt burgemeester Patrick Lansens (Vooruit) zich luidop af of hij met de huidige regels de situatie onder controle kan houden. “We weten dat het Covid Safe Ticket weinig garanties biedt. Ik weet niet of het verstandig is om op eigen houtje in te grijpen, want heel West-Vlaanderen kleurt rood. Maar als het nog toeneemt, gaan we niet anders kunnen.” 

De cultuursector ziet de bui al hangen. “Het regent annuleringen die we niet kunnen stoppen”, schreef #SoundofSilence zondag in een persbericht. “Voor de derde keer in twee jaar tijd zien we onze agenda’s leeglopen.” 

Het is lang niet de eerste keer in de coronacrisis dat gemeentebesturen zelf de touwtjes in handen willen nemen om stijgende coronacijfers tegen te houden. Zo wilde de gemeente Deinze in juni 2020 als eerste mondmaskers verplichten in winkels. Dat voorstel werd tegengehouden door toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V). Een week later werd het mondmasker op federaal niveau verplicht in alle winkels. Ook Leuven ging sneller, door in juli 2020 als eerste gemeente het mondmasker te verplichten op de wekelijkse markt. 

Enkele weken geleden pleitte een aantal burgemeesters nog om het gebruik van het Covid Safe Ticket in hun gemeente te verbreden naar bijvoorbeeld fitnesscentra. Daar zijn gemeenten  volgens de gemeentewet echter niet voor bevoegd, maar de Vlaamse regering besloot in het daaropvolgende overlegcomité om het Covid Safe Ticket in heel de regio te verplichten in de horeca en in de fitnesszaken. 

Daarnaast is er in de gemeentewet voorzien dat gemeenten in enkele domeinen extra maatregelen kunnen invoeren, als de epidemiologische toestand dat vereist. “En als dat wettelijk kan, gaan we daar ook geen waardeoordeel aan koppelen. Dat is lokale autonomie”, zegt Arthur Orlians, woordvoerder van Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers (Open Vld). 

De Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten (VVSG) sluit dan ook niet uit dat er nog gemeenten extra maatregelen gaan invoeren. “Een burgemeester is en blijft verantwoordelijk voor de gezondheid van zijn inwoners. Het zou bovendien niet de eerste keer zijn dat burgemeesters bepaalde maatregelen invoeren die daarna worden overgenomen door de federale regering.” 

Volgens viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven) moeten gemeentebesturen zich goed bezinnen of maatregelen op eigen houtje invoeren wel nodig is. “Als er in een gemeente echt een sterke uitbraak is, kun je uiteraard enkele lokale maatregelen nemen. De vraag is of het nodig is om zulke strenge maatregelen te nemen in een gemeente als Knokke-Heist, de op elf na best scorende gemeente in West-Vlaanderen.” Op die manier ontstaat volgens Van Ranst bovendien het risico op een ‘waterbedeffect’, waarbij mensen evenementen in andere gemeenten opzoeken. “Je kijkt dus beter voor maatregelen op een hoger niveau.”