Consensus groeit: kernuitstap gaat door, maar ook het horrorscenario voor De Croo is nog niet uitgesloten

Eind november is het zover. Dan buigt de regeringstop zich over de vraag: sluit ons land zijn zeven kerncentrales tegen 2025, zoals de huidige wet op de kernuitstap voorziet, of blijven de twee jongste kerncentrales nog tien jaar langer open?

Rondvraag van De Morgen binnen de regering leert dat zes van de zeven coalitiepartijen vandaag uitgaan van een volledige kernuitstap. Het gaat om Open Vld, Vooruit, PS, CD&V, Groen en Ecolo. Er wordt verwezen naar het regeerakkoord, waarin staat dat de regering “resoluut” kiest voor de kernuitstap tenzij er “een onverwacht probleem” zou opduiken met de bevoorradingszekerheid. Dat lijkt niet het geval. 

Een vicepremier: “Ik schat de kans voor de kernuitstap tegen 2025 op ruim 75 procent.”

Door de zogenaamde CRM-veiling in oktober lijkt de stroombevoorrading verzekerd. Het CRM is een subsidiesysteem dat ervoor moet zorgen dat energiebedrijven nieuwe stroomcentrales bouwen in ons land, om de nakende sluiting van de kerncentrales te ondervangen. Eind oktober maakten netbeheerder Elia en minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) bekend dat de CRM-veiling succesvol was verlopen. Onder meer twee nieuwe gascentrales, in Vilvoorde en Les Awirs, zullen steun krijgen.

140 miljoen per jaar

Ook de prijs die samenhangt met de kernuitstap en de opstart van het CRM lijkt mee te vallen: 140 miljoen euro per jaar. Hoewel dit bedrag nog zal stijgen - in 2024 staat een tweede subsidieveiling gepland voor kleinere energieprojecten - valt deze som binnen hetgeen wat als politiek aanvaardbaar wordt beschouwd. Enkele jaren terug ging de regering-Michel nog uit van een kostprijs van 350 miljoen euro per jaar. De regulator CREG vreesde destijds zelfs dat het bedrag kon oplopen tot maar liefst 940 miljoen euro per jaar.

Binnen de regering klinkt het dat Van der Straeten haar huiswerk goed heeft gemaakt. Tijdens de laatste dagen van de formatie drongen Groen en Ecolo aan op een kernuitstap tegen 2025. 

“Van der Straeten voldoet aan wat het regeerakkoord van haar verlangt voor de kernuitstap”, luidt het bij Open Vld, de partij van premier Alexander De Croo. “De prijs, onze grootste bezorgdheid, lijkt geen issue meer”, is de analyse van de socialisten. Die vindt het wel spijtig dat zowel Vilvoorde als Les Awirs projecten zijn van Engie Electrabel, waardoor de concurrentie op de Belgische energiemarkt niet wordt aangescherpt. Ook CD&V heeft altijd een punt gemaakt van een beperkte kostprijs.

Bouchez

MR, de partij die zich bij monde van voorzitter Bouchez en voormalig minister van Energie Marie Christine Marghem al maanden passioneel verzet tegen de plannen om alle kerncentrales te sluiten, is geïsoleerd geraakt binnen de coalitie.

Het pleidooi van Bouchez om de jongste kerncentrales open te houden, wordt enkel gesteund vanuit de oppositie. De andere regeringspartijen oordelen dat dat scenario, onder meer door het jarenlange getalm van Marghem, intussen nog een stuk onzekerder is dan de kernuitstap zelf. Voor een verlenging zijn nieuwe vergunningen nodig, er moeten grote infrastructuurwerken gebeuren in beide centrales en er moet nieuwe nucleaire brandstof gekocht worden. Engie Electrabel, de uitbater van de kerncentrales in ons land, zegt bovendien zelf dat nu nog een verlenging voorbereiden tegen 2025 onhaalbaar is.

Bouchez’ vraag om de bouw van nieuwe kerncentrales te overwegen, vindt wel enige aantrek binnen de regering. Open Vld en CD&V willen de wet op de kernuitstap - meer bepaald het artikel 3 - herschrijven zodat de deur op een kier blijft voor eventuele technologische doorbraken rond SMR-reactoren of kernfusie. In het verlengde hiervan ijvert Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert voor meer geld voor het nucleaire onderzoekscentrum SCK in Mol.

Zo lijkt een compromis à la belge stilaan vorm te krijgen: de groenen ‘hun’ kernuitstap in ruil voor een - voorlopig symbolisch - engagement om kernenergie niet helemaal in de ban te doen. Groen lijkt akkoord met die toegift, voor Ecolo ligt dat gevoeliger. Sowieso vinden de groenen dat ze al politiek betaald hebben voor de kernuitstap tijdens de formatie.

Vergunningen

De grootste onzekerheid voor de kernuitstap zijn de vergunningen voor de gascentrales in Vilvoorde en Les Awirs. 

Over Vilvoorde zal Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) wellicht later deze week een verdict vellen. Het project kreeg positieve adviezen op het provinciale niveau, maar werd toch geweigerd door de Vlaams-Brabantse deputatie, geleid door N-VA. Demir heeft nu het laatste woord. Daarna is nog een beroep mogelijk bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Wat betreft Les Awirs moet de Raad van State zich nog uitspreken over een beroep van verontruste buurtbewoners.

Vooral het dossier-Vilvoorde wordt een nagelbijter. In de federale regering leeft de angst dat Demir de vergunning zal weigeren uit strategische overwegingen. Als de gascentrale er niet komt, staat de kernuitstap op de helling en moet men federaal gaan improviseren. Binnen Groen wordt nagedacht om het CRM dan technisch bij te schaven, om de bevoorrading alsnog te verzekeren. Men geeft wel toe dit verre van ideaal is.

Het horrorscenario voor heel wat Vivaldisten is dat premier De Croo straks op zijn knieën richting het hoofdkwartier van Engie Electrabel in Parijs moet, met de vraag om alsnog de jongste kerncentrales open te houden na 2025. Dan kan je er donder op zeggen dat het bedrijf de kost voor de afbraak van die kerncentrales en de berging van het bijhorend kernafval op de Belgische staat zal willen verhalen. Het gaat dan snel om enorme bedragen.

“Als Vilvoorde geen vergunning krijgt, is er een probleem”, waarschuwt een Vlaamse partijvoorzitter. Demir zelf heeft al benadrukt dat ze steeds de officiële procedures volgt. Afgaand op het feit dat ook de Vlaamse adviezen gunstig zijn voor de gascentrale in Vilvoorde, lijkt de kans op een vergunning dus groot. Maar, zeg nooit ‘nooit’. 

In een scherp Facebookbericht onderstreept Demir dinsdag dat het “al te makkelijk” is Vlaanderen de zwarte piet door te schuiven voor een eventueel geweigerde vergunning. Ze schrijft: “Blijkbaar definieert Vivaldi ‘samenwerking’ als: ‘Vivaldi dicteert’ en ‘Vlaanderen voert uit’. Zelfs als Vlaanderen daarvoor tegen zijn eigen wetgeving en procedures moet ingaan meent Vivaldi zijn wil te mogen opleggen. Het spijt me niet, maar daar zal ik nooit in meegaan.”