COLUMN. “Zo’n fascinerende en reusachtige vogel, maar aaibaarheidsfactor zero”

Zes, misschien zeven jaar was ik toen ik mijn eerste condor zag. Ik herinner me hoe ik aan het bladeren was door het boek Wonderen der Natuur. Hola, een walrus! Amai, een alligator! Wauw, een condor!! Een reusachtige vogel was het, met enorme vleugels en een indrukwekkende kop, bijna een reptiel. Zijn aaibaarheidsfactor was zero.

Net daarom zou de Californische condor me daarna altijd bijblijven. Wat een bangelijk en ontzagwekkend beest, en zo ver van ons, in Amerika, land van John Wayne, indianen en onbegrensde mogelijkheden. Een vogel met een barslechte reputatie, zo leerde ik de condor de volgende jaren kennen. Want wie hing daar onheilspellend boven de horizon telkens Clint Eastwood of Lee Van Cleef hun befaamde stetsonhoed omhoogduwden? Juist: de Californische condor en zijn kleinere kompanen; de zwarte gier en de roodkopgier. Cirkelend boven dode dieren en mensen. Azend op vlees. Brengers van barslechte tijdingen.

Veel later leerde ik dat het vooral de mens was die slecht nieuws in petto had voor deze majestueuze vogel. Lood in doodgeschoten dieren, chemicaliën, stroperij, habitatverlies en hoogspanningskabels betekenden begin jaren tachtig ei zo na het einde van de Californische condor. Tot de Amerikaanse ornithologe Jan Hamber deze vogel van het randje van uitsterven terughaalde. Een formidabele soort die al door het zwerk zweefde toen er sabeltandkatten en wolharige mammoeten waren. Lang voor de eerste menselijke migranten de Beringzee overstaken van Siberië naar Alaska.

Dat klinkt toch machtig? De Californische condor: bijna uitgestorven door de mens, maar net niet het hoekje om dankzij de mens. Alleen is Moeder Natuur niet voor één gat te vangen. Ze tovert soms dingen uit haar hoed die ons een raadsel blijven. Zo blijkt uit recent wetenschappelijk onderzoek dat de Californische condor zich in gevangenschap ongeslachtelijk kan voortplanten. Tweemaal werd er de afgelopen jaren een mannetje geboren uit een onbevrucht ei, aldus biologen van de San Diego Zoo Wildlife Alliance. Zonder mannelijke interventie. Parthenogenese heet dat verschijnsel; oftewel een maagdelijke voorplanting.

Wauw, denk ik opnieuw, hoe razend interessant. Dit soort evoluties kende ik enkel bij reptielen en vissen en bij bepaalde insecten. Onlangs leerde ik nog over de fascinerende radardiertjes waarbij de vrouwtjes zich ongeslachtelijk kunnen voortplanten, en eitjes leggen waaruit alleen dochters komen. Even bijzonder zijn fenomenen zoals sex change en sex reversal, waarbij organismen soms plots en onverwacht van geslacht veranderen. In mijn werk creëer ik daarom graag hybriden. Ik verander de roofvogel met de kip, de kracht en de macht. Want de beweging van de natuur blijft ondanks alles een mysterie. Hoe dicht we er ook bijstaan en hoe hard we ook toekijken, we begrijpen er nog steeds te weinig van. Maar steeds meer, van wauw tot wauw.