Sputtert de boostervaccinatie bij Vlaamse 65-plussers? ‘Gedrag heeft meer impact dan snellere extra prik’
In Zweden heeft de overheid beslist om ouderen sneller een boosterprik van het coronavaccin te geven, om hen beter te beschermen voor de winter start. In Vlaanderen lijkt die campagne ondertussen eerder wat te slabakken. Moet het niet sneller, nu het virus weer fors om zich heen grijpt en de grootste stijgingen net bij senioren worden opgetekend?
Sinds midden september krijgen 65-plussers in ons land een extra coronavaccin om hun afweer tegen het virus, ziekte en hospitalisatie een duwtje in de rug te geven. Ook mensen onder de 65 met een verlaagde immuniteit krijgen een zogenaamd boostershot, omdat de eerste twee prikken in hun geval hun afweerreactie mogelijk niet voldoende in gang hebben gezet. De extra prik - altijd met Pfizer of Moderna - wordt vier maanden na de tweede inenting met AstraZeneca of zes maanden na de tweede vaccinatie met Pfizer of Moderna gegeven.
In totaal werden er zo al bijna 750.000 extra prikken toegediend in heel België. In het begin kwamen de bewoners van de woon-zorgcentra aan de beurt, momenteel worden er vooral 65-plussers uitgenodigd die opnieuw mogen langskomen in hun lokaal vaccinatiecentrum.
Maar terwijl de boostercampagne in de rusthuizen nog vlot vorderde en Vlaanderen lange tijd het schema van vier of zes maanden secuur aanhield, lijkt het nu heel wat minder snel te gaan. Tot en met dinsdag kregen 350.000 Vlamingen ouder dan 65 een extra prik, terwijl er 610.000 in aanmerking kwamen omdat ze vier of zes maanden eerder hun tweede inenting kregen.
Verschillende senioren die midden mei hun tweede prik kregen en dus midden november hun derde zouden moeten ontvangen, krijgen bovendien momenteel hun uitnodiging pas voor midden december, een maand later dus dan het voorziene interval.
Een snelle boostercampagne lijkt nochtans geen overbodige luxe, midden in een vierde golf met nu al meer dan 8.000 besmettingen en bijna 200 ziekenhuisopnames per dag. En ook al bieden twee dosissen van het vaccin nog altijd een veel betere bescherming dan géén vaccin, toch belanden door de hoge viruscirculatie steeds meer gevaccineerde 65-plussers in het ziekenhuis.
Zou een snellere derde prik dan niet aangewezen zijn voor de ouderen? Israël kon zijn vierde golf vorige maand breken met nieuwe maatregelen, maar ook met een massale boostercampagne bij de oudere bevolking. Zweden besliste vanmiddag om het interval van zes maanden in te korten naar vijf maanden, precies om 65-plussers sneller extra te beschermen voor de winter echt aanbreekt. Zorgmedewerkers onder de 65 blijven op zes maanden omdat zij een hogere immuniteit hebben.
‘Niet hét wondermiddel’
Een snellere derde prik zou vandaag niet hét wondermiddel zijn tegen de huidige golf, nuanceren experts meteen. “Natuurlijk zou het vooropgestelde schema ideaal zijn”, zegt viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven). “En inderdaad geef je die extra prik in deze vierde golf liefst zo snel mogelijk na de voorgeschreven termijn. De positieve resultaten uit Israël tonen het effect daarvan aan. Maar je wil de derde prik ook niet te vroeg geven, want dan wordt de immuunrespons onvoldoende aangesproken. Bovendien zijn andere maatregelen in ons gedrag minstens even belangrijk, zoals afstand houden en contacten beperken.”
“Puur immunologisch gezien kan je voor de extra prik eigenlijk zelfs beter te lang wachten, dan te snel gaan”, zegt ook Sciensano-viroloog Steven Van Gucht. “Maar de realiteit is dat we midden in een vierde golf zitten, en in die context valt de Zweedse beslissing zeker te begrijpen. Bij ons hebben we wel al een groot deel van de meest kwetsbaren, de 85-plussers en de mensen met een immuunstoornis, een extra prik gegeven. In die zin zou de campagne omgooien om enkele weken te versnellen, veel minder impact hebben dan ons gedrag aanpassen.”
In dat licht valt wel op dat de 85-plussers, die voor 65 procent extra gevaccineerd zijn, vandaag de enige leeftijdsgroep zijn met dalende besmettingscijfers - kinderen en tieners uitgezonderd die tijdens de herfstvakantie bijna niet zijn getest. De zeventigers, die bijna nog geen derde prik hebben gekregen en het meest kwetsbaar zijn, kennen omgekeerd net de grootste stíjging: +21 procent tegenover vorige week.
“Daarbij moet je wel in rekening houden dat het sociale leven van zeventigers er helemaal anders uitziet dan negentigers”, zegt Van Ranst. “Zij hebben veel meer contacten dan de alleroudsten. De boosterprik zal bij de negentigers zeker een positieve rol spelen, andere factoren hebben minstens evenveel invloed op het gunstigere verloop van de curve bij hen.”
Eindejaar
Het doel blijft om alle 65-plussers in principe nog dit jaar hun extra prik aan te bieden, zegt Ria Vandenreyt van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. “Uiteraard rekening houdend met het minimale interval. Iemand die niet eerder dan 4 of 6 maanden voor het einde van het jaar zijn tweede prik heeft gekregen, kan ook pas in 2022 zijn derde krijgen. De meeste vaccinatiecentra volgen het schema ook redelijk accuraat. Uitzonderingen zijn wel mogelijk in centra die de voorbije weken tijdelijk gesloten waren of zich geherorganiseerd hebben en nu heropgestart zijn.”
In de vaccinatiecentra moeten de medewerkers en vrijwilligers ondertussen steeds meer balletjes tegelijkertijd in de lucht houden. Niet alleen is er de extra prik voor 65-plussers, ook komen er nog altijd kandidaten toe voor hun eerste prik. Deze maand komen daar ook nog eens de zorgverleners bij, de komende weken gevolgd door de min-65-jarigen die Johnson & Johnson kregen.
Vandaag werd bovendien ook de politieke beslissing genomen om op termijn iederéén een derde prik te geven. De concrete en praktische gevolgen daarvan zullen eind deze maand besproken worden. De vaccinatiecentra vragen al langer duidelijkheid over het verdere verloop van de campagne om op tijd hun planningen te kunnen opmaken. Nog eens miljoenen Vlamingen erbij komend voorjaar, heeft een gigantische impact op hun werking, die nog steeds vooral op vrijwilligers draait.