Syriërs in Libanon staan in de rij voor een enkeltje Minsk: ‘We hebben geen keus’

In de witte auto van de 38-jarige Mohamed liggen alle papieren klaar: zijn ticket, zijn paspoort, plus een visum. Over vijf dagen vertrekt hij vanuit Beiroet naar een land waar hij nog nooit geweest is. Hij heeft gelezen dat het er koud kan worden en dat de mensen aan de grens met Polen met duizenden tegelijk in de bossen slapen. Toch gaat hij het doen, en vliegt hij straks naar het Wit-Rusland van dictator Aleksandr Loekasjenko, in de hoop te kunnen doorreizen naar Nederland of Engeland.

“Wat denken jullie”, klinkt het vanachter zijn blauwe mondkapje, “is het een goed idee om te gaan?”

Onder Syrische vluchtelingen in de Libanese hoofdstad Beiroet is de route via Wit-Rusland momenteel het gesprek van de dag. Dat wil zeggen: bij mensen die de benodigde duizenden euro’s kunnen ophoesten, en niet bang zijn aangelegd.

Volgens veiligheidsbronnen van Deutsche Welle landen er momenteel dagelijks achthonderd tot duizend migranten op het vliegveld van Minsk. Het merendeel komt uit Irak, en neemt het toestel vanuit de grote steden Erbil en Suleimaniya. Via een tussenstop in Dubai of Istanboel gaat de reis verder naar Minsk. Ook van Afghanen en Iraniërs is bekend dat ze de sprong hebben gewaagd, plus een enkeling uit Kameroen of Congo.

Hele reis gedekt

De route vanuit Libanon begint bij het Wit-Russische consulaat, verstopt op de tiende verdieping boven een Chevrolet-dealer in een wijk aan de Middellandse Zee. Het is de plek waar Mohamed – zijn achternaam wil hij uit vrees voor zijn veiligheid niet geven – een toeristenvisum wist te regelen dat de maand november geldig is. Hij betaalde er naar eigen zeggen 1.300 euro voor, waarmee de hele reis gedekt zou zijn, inclusief een verzekering en zeven hotelovernachtingen in Minsk.

Een Libanese medewerker van het consulaat wil niets kwijt over het precieze aantal aanvragen dat momenteel binnenkomt. Voor de aanvragers heeft ze geen goed woord over. “Ze geven niets om hun leven of om dat van hun kinderen.”

De realiteit is anders. Mohamed, afkomstig uit de Syrisch-Koerdische stad Qamishli, kwam voor de burgeroorlog al naar Libanon voor een masterstudie fysische geografie. Online heeft hij de video’s gezien van vluchtelingen die klemzitten aan de grens. “Sindsdien mijd ik Facebook en tv. Ik wil de beelden niet meer zien, dan ga ik weer twijfelen.” Toch heeft hij het gevoel dat hij geen keus heeft. Teruggaan naar Syrië betekent: opgeroepen worden voor het leger van president Assad.

“Vergeleken daarmee is een reis naar Europa beter. Dan hoef ik niet het leger in om mensen te doden. In Wit-Rusland hoef ik alleen maar door het bos te lopen. Je wordt niet in elkaar geslagen of bestolen, zoals de Turkse grenswachten dat doen.” En in Libanon blijven? Hij schudt het hoofd. Hij zit al vijf maanden zonder werk, en sinds kort nemen de sektarische spanningen toe. “Als hier een oorlog uitbreekt, kan ik nergens heen.” Zijn vrouw laat hij achter, net als zijn dochters van drie en één: voor hen is de reis te gevaarlijk. Hij wil ze later via gezinshereniging laten overkomen.

Malafide handelaren

Door de enorme vraag naar Wit-Russische visa is er in korte tijd een industrie ontstaan van malafide tussenhandelaren. Ze adverteren op Arabischtalige Facebook-groepen als ‘Belarus Online’ (22.000 leden) met prijzen oplopend tot 10.000 à 12.000 euro. “Je kunt meteen een asielaanvraag doen”, schrijft gebruiker Ibrahim, om eraan toe te voegen dat de regering in Minsk “gratis huisvesting” regelt (wat niet klopt).

Op tien minuten rijden van het consulaat staat een reisbureau dat zo klein is dat je het haast over het hoofd zou zien. De populairste reizen vind je in aanplakletters boven de deur: ‘Beiroet-Benghazi’ en iets daaronder ‘Beiroet-Wit-Rusland’. Het is het kantoortje van Chams Wings, een private Syrische vliegtuigmaatschappij die ervan verdacht wordt Assad te hebben geholpen bij het transport van wapentuig en militairen, en daarom sinds 2016 op een Amerikaanse sanctielijst staat.

Binnen blijken ze niet gesteld op pottenkijkers. Een man in een net pak die zijn naam niet wil geven, weigert op vragen in te gaan. “Als je dit soort vragen in Damascus zou stellen, zou je meteen worden meegenomen naar de barbier (gevangenis, red.)”, blaft hij met een Syrisch accent. Volgens een van de vluchtelingen die we spraken, werken er bij het Chams Wings-kantoortje ambtenaren uit het regime van president Assad. Heel vreemd zou dat niet zijn: het regime is platzak na de verwoestende burgeroorlog van de voorbije tien jaar en kan de smokkeldollars goed gebruiken.

Afzetten

Buiten het zicht van de medewerkers vertelt Zakaria (33) uit Aleppo welke prijzen men hanteert: 3.900 euro voor een aanvraag, plus nog eens 2.600 euro bij aankomst in Minsk. “Ze proberen ons af te zetten.” Hij is vastbesloten om te gaan, desnoods via een ander (goedkoper) reisbureau, ook al is zijn vrouw mordicus tegen. Ook zij zal voorlopig met de kinderen achterblijven.

Zijn bezittingen heeft Zakaria allemaal verkocht voor de overtocht: een tv, een koelkast, meerdere laptops. Over een maand hoopt hij het geld voor de tocht bij elkaar te hebben. Voor de winter gaat de Wit-Russische staatsvliegmaatschappij Belavia uitbreiden naar veertig vluchten per week uit het Midden-Oosten. “Tegen die tijd zal het land bedekt zijn met sneeuw”, knikt hij. “Misschien zal ik er de dood wel vinden, nadat ik de dood in Syrië ben ontvlucht. We hebben geen keus. Misschien zien we daar wel beren!” Op zijn gezicht verschijnt een brede lach.