Direct naar artikelinhoud
AchtergrondSeksueel geweld

‘Toen ik een vriendin vertelde wat er gebeurd was, zei ze: ‘Maar je had hem toch gekust?’’

Honderden mensen protesteerden gisteren in Brussel tegen grensoverschrijdend gedrag in cafés en clubs.Beeld Wouter Maeckelberghe

Opnieuw is in Gent een jonge vrouw aangerand op café en in Brussel werd vrijdagavond betoogd tegen seksuele agressie in het nachtleven. Maar elke vrouw weet: wie uitgaat, wordt lastiggevallen. ‘Je krijgt snel het gevoel dat het er nu eenmaal bij hoort: eens jongens gedronken hebben, zitten ze aan je lijf.’

“Het was zo’n extatische avond, ken je dat? We dansten en waren helemaal niet bezig met de mensen rondom ons.” Tess (29, IT-medewerkster) was met een vriendin op een feestje in Leuven. Het was leuk, tot ze omsingeld werden door een zestal jongens en Tess werd vastgegrepen aan haar kruis, waar ze een felle, vingerende beweging voelde. Haar vriendin hadden de jongens vastgegrepen aan haar armen en borsten. 

“Ik draaide me om en daar stonden ze, ons uit te lachen. Ik maakte me kwaad, maar het had geen zin, ze voelden zich te sterk. We zijn naar huis gegaan, we voelden ons zo vuil en gebruikt. Sindsdien ben ik nooit meer uitgegaan zonder een man erbij. Want het gebeurt zo vaak. Al mijn vriendinnen maken zulke dingen mee. Je wordt er een beetje gelaten van.” 

Woensdagavond werd in de Gentse Overpoort een man opgepakt nadat hij een meisje had aangerand, de voorbije weken waren in Gent nog twee vrouwen verkracht na een nachtje stappen. Vorige maand doken gelijkaardige verhalen op in Brussel: daar zou een barman zijn slachtoffers verdoofd hebben door iets in hun drankje te mengen. Vrijdagavond werd in de hoofdstad onder de noemer Nightlife Blackout betoogd en opgeroepen om een avond niet uit te gaan. Punt vzw houdt volgende zondag een mars in Antwerpen.

In Gent plant de stad inmiddels overleg met de politie en de horeca. Ook de Brusselse Fuse kondigde maatregelen aan, na een aantal getuigenissen over misbruik in de club op de Instagram-pagina Balance ton Bar. 

‘Zelfs op eerste scoutsfuiven’

Want er is duidelijk een probleem. Van opdringerige mannen die koste wat kost een praatje willen slaan over vreemden die over je achterwerk wrijven terwijl je je een weg naar de toiletten baant tot een hand onder je rok: bijna alle meisjes en vrouwen die al eens op stap gaan, hebben last van grensoverschrijdend gedrag. “Het is zo normaal dat we er vaak mee lachen, anders verpest het je avond”, vertelt Noor (30, werkt in de medische sector). 

Jolien Van Der Biest (26, student), zegt het zo: “Zelfs op mijn eerste scoutsfuiven, ik was toen een jaar of vijftien, werd ik lastiggevallen. De security reageerde daar zelden op. Dan heb je snel het gevoel dat het er nu eenmaal bij hoort: eens jongens wat gedronken hebben, zitten ze aan je lijf. Mijn vriendinnen en ik hebben zo honderden verhalen.” In een drukke club voelde ze ooit plots een hand in haar onderbroek. “Er was zoveel volk dat ik niet zag wie het was. Dat geeft een heel onveilig en machteloos gevoel.”  

Toyah Coppens (28, werkt in de gezondheidszorg): “In mijn poep of borsten knijpen, nageroepen worden, een hand tussen mijn benen, ik heb het allemaal meegemaakt.” Onlangs werd ze in een Gentse club benaderd door drie mannen: twee van hen grepen haar armen vast, de derde betastte haar borsten. “Ik heb me losgetrokken en mijn glas water over hen heen gekapt. Ik kreeg een klets in mijn gezicht en een glas bier over mijn hoofd terug. Ze scholden me uit, alsof ik in de fout was.” 

Twee vrouwen geven elkaar een knuffel op de Brusselse manifestatie. 'Het gebeurt zo vaak.'Beeld Wouter Maeckelberghe

Niemand weet precies hoeveel en hoe vaak vrouwen (en mannen) tijdens het uitgaan te maken krijgen met seksueel grensoverschrijdend gedrag (SGG). Maar er zijn indicaties: in een bevraging bij bijna zeshonderd Rotterdamse feestvierders twee jaar geleden gaf 77 procent van de vrouwen en 46 procent van de mannen aan dat ze in de twaalf maanden vooraf minstens één keer waren lastiggevallen. Bij organisaties als Meldet en Punt vzw geven ook veel vrouwen incidenten aan op café of tijdens een avondje dansen. Het parket van Brussel meldt dat het aantal klachten over zedenfeiten de afgelopen drie jaar is gestegen met 113 procent. 

Om het probleem in kaart te brengen, wilden Sensoa en het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) vorig jaar een grote enquête afnemen bij feestvierders en mensen die in de horeca en het nachtleven werken, maar door corona is dat uitgesteld. “De laatste jaren krijgen we vanuit de sector steeds meer signalen dat SGG een ernstig probleem is”, zegt Jochen Schrooten van VAD. “Ook in het buitenland wordt er meer over gepraat. Niet dat het fenomeen vroeger niet bestond, maar er is wel veel meer aandacht voor, wellicht onder impuls van de #MeToo-beweging.” 

Bij sommige uitbaters en vrouwen leeft het idee dat het probleem erger is dan ooit, alsof sommige mannen eindelijk weer kunnen losgaan na corona. Of is er, onder andere door de moord op Julie Van Espen, een groter bewustzijn? “Misschien zijn we ons na anderhalf jaar afstand meer bewust van onze fysieke grenzen?”, vraagt Julia Day van Sensoa zich af. 

Niet achterdochtig

Psychologe en crimineel analiste Danièle Zucker bracht net een boek uit over seksueel geweld, Le viol au-delà des idées reçues.  “Op plekken waar veel volk is, komen ongewenste aanrakingen vaker voor, omdat het zo gemakkelijk is. Je draait je om en de dader is al weg. Of hij werd zogezegd geduwd.” Of de recente gebeurtenissen in Gent en Brussel uitzonderlijk zijn? “Naar schatting één op de vijf vrouwen wordt in haar leven verkracht, en ik denk niet dat dat overdreven is.” 

Emma (20, student) was vijftien toen ze tijdens een avondje uit met een onbekende twintiger mee naar huis ging. “Ik wilde niet mee, maar hij had heel de avond aangedrongen, op den duur durfde ik niet meer nee te zeggen. Eenmaal bij hem thuis heb ik gezegd dat ik echt naar huis wilde. Hij reageerde agressief, nam me heel ruw vast. Ik herinner me dat hij moest lachen toen het voorbij was. Ik ben huilend naar buiten gelopen en heb een taxi gebeld.” Enkel Emma’s moeder en huidige vriend zijn op de hoogte van wat er die avond is gebeurd. “Ik voel me nog altijd schuldig omdat ik met die man ben meegegaan. Daarom durfde ik ook niet naar de politie te gaan. Ik weet wat ze gaan zeggen.” 

Twee jaar geleden werd Paulien (28, student) in een Brusselse club door een veiligheidsagent uit de massa gehaald. Hij verkrachtte haar in een achterafzaaltje. “Ik ben met die man meegegaan zonder mij veel vragen te stellen: hij zorgde daar voor onze veiligheid, dan ben je niet achterdochtig.” Nadien is Paulien, die haar vrienden niet meer vond, naar huis vertrokken. “Het ging zo snel, ik was volledig ontredderd en in de war. Op zo’n moment reageer je heel primair: ik maakte geen scène, dat kwam zelfs niet in mij op. Ik wou zo snel mogelijk naar huis, waar het veilig was. Pas de dagen daarna drong het tot mij door wat er gebeurd was.” Paulien diende klacht in, de zaak is nog lopende. “Ze hebben die man nog altijd niet kunnen identificeren.”

'De stad is van ons', 'De nacht is van ons' en 'Je instrument om te verkrachten - we gaan het afknippen' staat er op de protestborden van deze vrouwen.Beeld Wouter Maeckelberghe

Noor viel in slaap in de toiletten van een café, waar ze op date was met een man. “Ik had heel erge rugpijn en had daardoor veel gedronken. Mijn date heeft me toen naar huis geholpen, althans dat dacht ik. ’s Nachts werd ik wakker terwijl hij me met een handdoek aan het droogdeppen was. Toen ik een vriendin vertelde wat er gebeurd was, zei ze: maar je had hem toch gekust?” 

Alcohol en drugs kunnen een rol spelen, zegt Zucker, die benadrukt dat vrouwen daarmee zeker niet zelf verantwoordelijk zijn. “Daders zoeken meisjes uit die al veel gedronken hebben, voeren ze zelf dronken of geven ze drugs, al dan niet met toestemming, waardoor de slachtoffers niet goed weten wat er gebeurt.” Daardoor zijn de vrouwen vaak geneigd om te zwijgen over wat hen is overkomen. “Ze schamen zich, ze denken dat het hun eigen schuld is of dat niemand hen zal geloven. Daders weten dat ook, het is een bewuste strategie.” 

De laatste weken ging het ook opvallend vaak over ‘gespikete’ drankjes waarvan vrouwen bewusteloos raken. Toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven) kan het niet hardmaken met cijfers, maar heeft de indruk dat de zogenaamde rapedrugs inderdaad vaker voorkomen. “Vroeger gebruikten ze rohypnol in pilvorm, maar tegenwoordig zien we veel GHB (ook gekend als vloeibare xtc) of ketamine. Dat zijn vloeibare middelen. Het is makkelijker om snel een paar druppeltjes in een glas te gieten.” 

Noor zegt dat ze op een feestje plots een soort epileptische aanval kreeg en flauwviel, en ook Emma werd ooit met hoofdpijn wakker na een black-out, terwijl ze nauwelijks gedronken had. Jolien vertelt over een vriendin die twee maanden geleden op een drukbezocht kotfeest ineens compleet van de wereld was. Haar ogen rolden bijna uit hun kassen en haar lichaam schokte. “We hebben haar meteen naar de spoed gebracht. Daar hebben ze haar behandeld als een zatte student. Ze voelde zich zo beschaamd dat ze de resultaten van haar bloedonderzoek nooit heeft willen bekijken.”

Macht

Alcohol of drugs als verklaring voor het vervelende of criminele gedrag van mannen vindt Zucker dan weer onzinnig. “We vinden precies altijd wel excuses voor mannen die grenzen overschrijden: ze hebben te veel gedronken, ze hebben het niet goed begrepen...” 

Zucker wil expliciet benadrukken dat veel mannen het netjes houden. Maar zij die over de schreef gaan, doen dat volgens wetenschappelijk onderzoek uit een verlangen naar macht en een gebrek aan empathie. “Het zijn mannen die vrouwen beschouwen als seksuele objecten die ze mogen aanraken als ze daar zin in hebben. Ze doen wat ze willen, dat is hun recht.” 

Tess: “Ik ben nogal mondig, maar als je je verweert, dan krijg je de volle lading en ben je een bitch. Ik heb een paar keer bijna slaag gekregen.” Ada (23, student) gaf een handtastelijke man ooit een mep in zijn gezicht. “Hij sloeg gewoon terug, tien keer zo hard.” 

“Wat mij erg frustreert”, zegt Jolien, “is dat mannelijke vrienden élke keer compleet uit de lucht vallen als we hen vertellen hoe erg het is. En hoe blind ze soms zijn voor hun eigen gedrag, alsof alleen echt slechte mannen over de schreef gaan. Ik heb een vriend die heel sympathiek is, maar zodra hij dronken is, probeert hij vrouwen te kussen, ook al zeggen ze drie keer nee. Hij heeft mij zo ook al eens tegen de muur geplakt.” 

Straffeloosheid

Dat slachtoffers zelden klacht indienen na SGG, is algemeen bekend. Die straffeloosheid is volgens Zucker een van de redenen dat het zo’n hardnekkig probleem is. “70 procent van de daders is een recidivist.” Tess: “Maar je kunt toch niet naar de politie gaan omdat iemand aan je kruis zat? Waar moet je zoiets melden?” 

Ada stapte twee maand geleden wel naar de politie, nadat ze van café naar café achtervolgd was door een man die haar uiteindelijk vastgreep en op de mond kuste. Ook als barvrouw wordt ze vaak lastiggevallen. In de app waarmee klanten sinds kort drank kunnen bestellen, noteerden twee mannen onlangs dat ze mooie borsten had. “Dan voel je je heel de avond heel bewust over hoe je eruitziet.” 

Als in Ada’s café iemand zich misdraagt, gaat het licht aan en de muziek uit. “Iedereen kijkt, en die sociale controle helpt wel.” Terwijl de sector zich beraadt over opleidingen of stopwoorden waarmee klanten de barmannen of -vrouwen discreet kunnen waarschuwen, bepleit Zucker nog eens het belang van opvoeding, net als strengere straffen voor zedenmisdrijven. 

In tussentijd nemen vrouwen zelf maatregelen om zich te beschermen. “Als ik met vriendinnen op kot feest, dan draag ik wat ik wil. Maar als we uitgaan, dan is mijn decolleté niet te diep en heb ik een trui bij om me te bedekken als dat nodig is”, zegt Jolien. 

“Geen verkeerde signalen geven, daar let je dus altijd op”, zegt Noor. Zeker niet lachen of te vriendelijk zijn tegen vreemde mannen dus. “Ik zal ook nooit met oortjes in naar huis wandelen.” 

“Wij zorgen dat we nooit alleen zijn op de dansvloer of in het toilet”, vertelt Jolien. Drankjes aannemen van vreemden doet niemand en ze houden hun glas altijd in de gaten. Noor: “Onlangs was ik op een trouwfeest, en de oudere mensen vonden het raar dat we dansten met ons glas in de hand. Maar voor ons is dat normaal.” 

Tess, Noor en Emma zijn schuilnamen, om de privacy van de betrokkenen te beschermen. Hun identiteit is bekend bij de redactie. Sommige vrouwen verkozen enkel met hun voornaam in de krant te komen.