‘Als Donald wordt herverkozen, zal ik het land moeten verlaten’: Mary L. Trump over haar oom en zijn ‘sekte’

Weinig Amerikanen weten de ongrijpbare persoonlijkheid van ex-president Donald Trump (75) zo goed te plaatsen als Mary L. Trump. Als dochter van wijlen zijn oudere broer Freddy groeide ze op binnen de familie, tot haar vader op haar zestiende stierf. Als klinisch psychologe besefte ze later dat Donald werd wie hij is omdat haar tirannieke grootouders, Donalds vader en moeder, haar oom van kindsbeen af hebben getraumatiseerd.

“Mijn grootvader Fred Sr., Donalds vader, was een sociopaat. Mijn grootmoeder Mary Anne had een ernstige persoonlijkheidsstoornis, ze was een heel zelfingenomen mens, maar ze was ook ziek op een cruciaal moment in Donalds ontwikkeling, toen hij 2,5 was. Ze was een jaar lang onbeschikbaar voor hem. Dat is een vreselijk lange tijd om zonder je moeder door te brengen. Donald bleef achter bij zijn vader, een man die geen aanvoelen voor affectie had, zelfs niet voor zijn kinderen en kleinkinderen. Eigenlijk gaf hij om niemand behalve zichzelf.... Ik kan tot vandaag geen woorden vinden om te beschrijven hoe vreselijk die man was…”

Het is een van de weinige momenten in ons Zoom-interview dat Mary Trump pauzes inlast. Tot dan was ze een spraakwaterval maar de gedachten aan haar kindertijd zorgen even voor een moment van mijmeringen in haar kleine keuken in New York City. De ruimte contrasteert scherp met de protserige weelde die de Trump-dynastie in dezelfde stad toont.

“Donald was acht jaar jonger dan mijn vader Freddy, en had het voordeel te zien hoe slecht mijn grootvader hem behandelde wanneer mijn papa niet aan zijn onredelijke verwachtingen voldeed”, vervolgt ze. “Donald leerde deze les van zijn pa: wees niet zoals Freddy of...! Mijn vader was ondanks zijn jeugdtrauma’s nochtans een vriendelijke, empathische, genereuze man, zeer geliefd bij zijn vrienden. Hij was ook ongelooflijk bekwaam, een briljant lijnpiloot en hobby-schipper. Maar mijn grootvader vond dat maar niets, en Donald kopieerde diens autoritaire en openlijk racistische gedrag. Door de voortdurende vernederingen is mijn vader gaan drinken en is uiteindelijk veel te vroeg gestorven.”

Na Te veel en nooit genoeg, waarin ze deze familiegeschiedenis vorig jaar in detail uitlegde, publiceert Trump nu haar nieuwe boek Het Amerikaanse trauma. Daarin gaat ze niet alleen op de verdeeldheid na vier jaar Trump in, maar ook op de diepere oorzaak waarom kiezers volgens haar op hem stemden, en op het racismeprobleem in de VS, een gevolg van de slavernij en een burgeroorlog die niet is verwerkt.

Of toegepast op vandaag: het presidentschap van uw oom Donald en de moord op George Floyd door een politieagent zijn twee zijden van dezelfde munt?

“Jazeker. Veel mensen beweren nog steeds dat Donalds intrede in het Witte Huis de Republikeinse partij en het land veranderde, maar ik vind dat niet. Donald onthulde gewoon wat de onderliggende trends van de Republikeinse partij al decennia waren. Hij heeft als president hun racisme openlijk en flagrant gemaakt. Met de bereidheid om zonder gêne te liegen en de wil te tonen om onze instellingen naar de afgrond te duwen, deed hij er dan nog eens een flinke schep bovenop.

“In de VS hebben agenten door dergelijke mentaliteit altijd al straffeloos zwarte mensen omgebracht. Door Donald werd dit gewoon weer erger. Dat Derek Chauvin (die Floyd verstikte, red.) veroordeeld werd, is nog steeds een anomalie, want er zijn zoveel gelijkaardige zaken zonder veroordelingen. Het is zelfs onthutsend als je weet hoeveel demonstraties er nodig waren om hem voor een rechter te krijgen.

“En het is nog niet voorbij. We zagen dat zopas tijdens de verkiezingen in de staat Virginia. De Republikeinse kandidaat die er enthousiast werd gesteund door Donald, won, door campagne te voeren op een platform van nauwelijks verhuld racisme. Zover zijn we gekomen.”

Is racisme voor de Republikeinen dan een electoraal wingewest? Of kun je het ook van de andere kant zien: het Trump-tijdperk gaf vleugels aan Black Lives Matter, dat een meerderheid van Amerika tot inzicht bracht en Joe Biden verkoos?

“Beide zijn waar. Het Trump-tijdperk heeft inderdaad ook Amerikaans links en iedereen die gelooft in democratie en gelijkheid gemobiliseerd. Black Lives Matter is zo de meest diverse coalitie uit de Amerikaanse geschiedenis kunnen worden. Maar vergis je niet, Donald geeft nog steeds hoop aan een virulente minderheid die via hem een kans ziet hier een autocratie te installeren, een systeem waarin zij als homogene minderheid gaan regeren. Dat vind ik uiterst verontrustend. De vraag blijft welke kant zal zegevieren.

“Een probleem is dat de Amerikaanse media dit nog steeds als de gebruikelijke horse race tussen Democraten en Republikeinen kaderen, terwijl de keuze om democratie versus het einde van het Amerikaanse experiment gaat. Dit verdoezelen is een deel van de verklaring waarom we zover zijn gekomen. De media kregen al klappen omdat ze moeite hadden om leugens leugens te noemen en racisme racisme. Nu bevinden we ons in een situatie waarin we de Republikeinen fascisten moeten noemen.”

Fascisme is een beladen woord. Hier in Europa denkt iedereen aan WO II en gebruikt het begrip daarom niet graag. Onterecht dan?

“Elk land heeft zijn eigen soort historisch fascisme. Het gebrek aan kennis over democratie en extremisme is juist een deel van het probleem. Sommige Republikeinen noemen Democraten bewust foutief communistisch of marxistisch. Ze kunnen dit niet uitleggen, ze weten alleen dat het beangstigend klinkt. Tegelijk halen mensen hierdoor hun schouders op als er ernstig wordt gewaarschuwd voor ons Amerikaanse ‘fascisme’. Democraten leggen dat niet goed uit. Daarom schreef ik ook dit boek.”

Het Amerikaanse fascisme en racisme wortelen nog steeds in de onverwerkte burgeroor- log (1861-’65) maar de Republikeinen van pre- sident Abraham Lincoln schaften wel de sla­ver­nij af. Hoe belandde de partij waar ze nu is?

“Het zuiden bestond uit witte slavenhandelaren die inheemsen en zwarte mensen ontvoerden, folterden en vermoordden. Lincolns Republikeinen, toen vooral noorderlingen, waren inderdaad anti-slavernij maar daarom niet allemaal pro gelijkheid. Ze hadden na hun zege in de burgeroorlog geen interesse in het delen van de macht met vrije zwarte slaven. Die bleven dus via wetten gediscrimineerd worden.

“De VS werden in de Tweede Wereldoorlog door zowat de hele wereld als een baken van democratie beschouwd, maar het zuiden van het land was op zichzelf een gesloten fascistische staat.

“Dat de Republikeinse partij geworden is tot wat ze nu is, komt omdat zuidelijke Democraten naar de partij gingen overlopen. Zij waren tegen de burgerrechten- en kieswetten voor minderheden (1964-’65) en wilden aan hun racisme vasthouden. Sindsdien werden ze door opeenvolgende Republikeinse presidenten bediend. Zelfs Ronald Reagan blies al op dat hondenfluitje, door subtiel racisme binnen te smokkelen in toespraken voor de zuidelijke achterban. Deze lange, trage, evolutie zaaide de kiemen voor een Amerika waarin de huidige Republikeinen ‘de witte suprematie’ tot een van de belangrijkste drijfveren van hun bestaansreden maken.”

Hoe past uw oom Donald in dat plaatje. Is hij van huis uit een fascist of...?

“Donald is een instinctieve fascist. Hij heeft geen ideologie, hij zou het begrip zelfs niet kunnen uitleggen, maar het werkt voor hem en dus handelt hij zo. Autocraat zijn sprak hem altijd al aan. De mensen die hem in dat idee steunen, zijn bereid fascistische tactieken, propaganda en desinformatie te gebruiken, maar ook de dreiging van geweld.

“Hij drong de Amerikanen van meet af aan een wij-tegen-zij­patroon op. Een van de meest verwoestende dingen die hij ons land heeft aangedaan, was de covidpandemie politiseren in een strijd van Donald-aanhangers tegen Democraten en mensen van kleur, in plaats van ze een strijd van ons Amerikanen tegen het dodelijke virus te noemen. Deze verdeeldheid was een vliegwiel voor nog meer angst en woede in onze samenleving.”

Uw oom en de Republikeinen veranderen nu op statenniveau volop kieswetten zodat het voor minderheden lastiger wordt om zich te registreren. Kan dit Donald in 2024 opnieuw aan de macht brengen?

“Ik vind het verschrikkelijk te zeggen dat dit een mogelijkheid is. We zouden dit gesprek niet mogen hebben. Donald zou in de cel moeten zitten – indien niet voor verraad, dan wel voor verduistering. Alle opruiers uit het Congres zouden niet langer op hun stoel mogen zitten. Maar, en dat probeer ik in het boek aan te tonen, Amerika is door de beperkingen van ons kiessysteem eigenlijk nooit een volwaardige democratie geweest.

“Als er een écht gelijk speelveld zou zijn, en iedereen die zou mogen stemmen dat ook mag, zouden de Republikeinen nooit nog een nationale verkiezing winnen. De Republikeinen weten dat de demografie in hun nadeel werkt en de jongeren niet langer de praatjes kopen die zij verkopen. Ze proberen daar-om nu in heel korte tijd het systeem in hun voordeel te wijzigen, zodat de Democraten niet meer aan de macht kunnen komen. Naast wetten die stemmen moeilijker maken, hertekenen ze ook kiesdistricten in hun voordeel. Ze mikken op drie staten: Arizona, Pennsylvania en Georgia. Zelfs als de Democratische stemmen er in de meerderheid zijn, willen ze het daar halen door gewijzigde wetten en districten.

“Kan Donald winnen? Ja, maar dan moet je spreken van ‘winnen’ tussen aanhalingstekens, want ze kunnen alleen winnen door te liegen en bedriegen.”

Bent u al bezorgd over de volgende midterm-verkiezingen in november volgend jaar?

“Ja, er is een mogelijkheid dat de Democraten ofwel het Huis van Afgevaardigden of de Senaat, of beide, verliezen. Als dat gebeurt, is het voorbij. Dan zullen de Republikeinen van hun nieuwe meerderheid gebruikmaken om de lopende onderzoeken (naar Donald Trump en de bestorming van Capitol Hill, red.) te staken, en zullen ze bij de vleet conservatieve rechters benoemen die het makkelijker zullen maken om de wet naar hun hand te zetten.

“Ik maak me zorgen, want de Democratische leiders begrijpen volgens mij onvoldoende de gevarenzone waarin onze democratie nu verkeert. Ze zouden geen compromissen mogen zoeken met fascisten.”

Waarom zijn de Democraten in het Congres niet zo verontrust als u?

“Sommige Democratische Congresleden zitten er al te lang. Zoals we ook gezien hebben met het verzet van senatoren Joe Manchin en Kyrsten Sinema (die zich verzetten tegen de omvang van Bidens plan om het sociale vangnet van Amerikanen te versterken, red.), hebben ze ook verkozenen die gekocht zijn door donoren uit industrielobby’s, die meer interesse hebben in geld dan hun kiezers.

“Dit is nog een voorbeeld van waarom Amerika geen echte democratie is. 96 procent van de Democraten willen sociale hervormingswetten aannemen, maar enkelingen kunnen dit tegenhouden. Absurd. Manchin vertegenwoordigt 0,1 procent van de Amerikanen. Zijn cynisme is adembenemend. Het systeem is zo kapot dat het alleen hersteld kan worden als de Democraten hardball gaan spelen.”

Worden de Democraten nog altijd achtervolgd door die ene uitspraak van Hillary Clinton, waarbij ze over de ‘onfatsoenlijken’ sprak en kiezers wegjaagde?

“Ik vond en vind dat Hillary absoluut gelijk had met wat ze zei over de deplorables. De gebeurtenissen hebben dat ook duidelijk gemaakt. Je moet haar uitspraak in de tijdgeest van 2016 zien. Donald Trump zei tijdens zijn campagne de meest racistische en vrouwonvriendelijke dingen. Hillary sprak een onpopulaire waarheid over kiezers die dat steunden. En plots vonden velen wat zij zei erger... “De Amerikaanse media hebben dat fout geduid. Ik begrijp dat niet: de vrije pers kan niet zonder democratie. Ze moeten uiteraard neutraal zijn, maar ultiem ook prodemocratisch blijven. Dat sommigen dit nog niet begrijpen, vind ik gevaarlijk.”

Moeten de Democraten niet meer proberen om met de boze kiezers in debat te gaan?

“Als ze deze kiezers nog nodig zouden hebben, moeten de Democraten het met hen over de kern van de zaak hebben, ja. Het is nu eenmaal ‘onfatsoenlijk’ om racist of vrouwenhater te zijn of de levens van je medeburgers op het spel te zetten door coronamaatregelen niet na te leven. Kijk, toen Donald in 2016 bijna 63 miljoen stemmen kreeg, gaf ik sommigen het voordeel van de twijfel omdat ze niet alle feiten kenden. Toch stemden een jaar geleden bijna 12 miljoen mensen méér op hem, terwijl het duidelijk is waar hij voor staat: wit geweeklaag, migratiehaat, racisme, misogynie... (boos) Aan deze 74 miljoen mensen zeg ik... Euh sorry, ik mag niet vloeken in uw krant, zeker? (lacht) Ik vind dat we op de Amerikanen die nu níét stemmen moeten focussen, of op mensen die nu wanhopig zijn over onze samenleving, en hen overtuigen om te vechten voor bepaalde verwezenlijkingen.”

Hoe groot is het risico op nieuw geweld, bre­der dan bij de bestorming van Capitol Hill?

“Ik denk dat meer geweld heel aannemelijk is. Toen de Republikeinen geen weerwerk boden tegen de ‘Big Lie’ van Donald dat hij de verkiezingen had gewonnen, en die zelf hielpen verspreiden, openden ze de deur voor claims van fraude in élke verkiezing. Hadden de Democraten de recente gouverneursverkiezingen in Virginia gewonnen, hadden de Republikeinen nu ongetwijfeld geclaimd dat er bedrog in het spel was geweest. We zullen hetzelfde zien in 2022 en ’24 als de resultaten dicht bij elkaar liggen.

“Er zijn meer Democraten dan Republikeinen, maar die laatsten zitten vol grieven én hebben veel meer wapens. Hun partijmachine wakkert angst en woede aan door dagelijks hun aanhang te desinformeren. Ze geloven nu de meest waanzinnige dingen.

“Donald heeft een deel van zijn kiezers ook doen geloven dat hun levens niet zoveel waard meer zijn, waardoor ze bereid zijn alles op het spel te zetten. Midden in de covidcrisis woonden ze zonder masker zijn bijeenkomsten bij, ze weigeren vaccins... Hoeveel van zijn aanhangers zijn hierdoor ziek geworden of zijn gestorven? Ze vinden het dus oké om hun leven én dat van hun geliefden te riskeren. Het risico op geweld is dus groot, helaas, en ik weet niet of de Democraten dat kunnen stoppen.”

Om geweld te beletten benadrukt u in uw boek de noodzaak om een nationale dialoog op gang te brengen. Wie kan dat doen?

“Het kan alleen vanuit het maatschappelijk middenveld ontstaan, want de Democraten hebben onvoldoende hefboomkracht. Het initiatief moet ook van wítte mensen komen, want wij en onze geschiedenis zijn het probleem. Ons falen om af te rekenen met wat we de inheemse bevolking en de zwarte Amerikanen hebben aangedaan, bestendigt de problemen. We moeten in de spiegel kijken en het lef hebben om te erkennen dat onze witte privileges fout zijn – iets wat we graag vergeten.

“Het is niet mijn fout dat ik zo geboren werd, maar als ik er geen verantwoordelijkheid voor neem, heb ik er mee schuld aan dat ik een systeem in stand houd dat onhoudbaar is.”

Trump en zijn aanhang zien de VS als een meritocratie en verwijzen naar zijn zakelijke succes als lichtend voorbeeld. Die ballon moet ook doorgeprikt worden, vindt u?

“Dat was mijn doel met mijn eerste boek en ik geloof graag dat het op sommige mensen een impact had, maar inderdaad, de mythe over zijn vermeende zakensucces duurt desondanks voort... The New York Times publiceerde al een sterke onderzoeksreeks om dat allemaal te ontkrachten, dus ik weet niet wat je nog meer kunt doen. Er is zoveel bewijs dat hij niet is wie hij beweert te zijn…

“Je moet eigenlijk gewoon kijken hoe Donald functioneert om te zien dat hij een psychische stoornis heeft. In zekere zin leidt hij vandaag een sekte. Zijn aanhang wil van geen kritiek horen. Ze wuiven alle kritiek weg als een complot van de deep state....”

U speelde aan The New York Times zijn aanslagbiljetten door die aantoonden dat hij geen inkomensbelastingen betaalde, waarop hij u vervolgde. Hoe staat het daarmee?

“De onderliggende aanleiding blijft zijn bewering dat ik een zwijgclausule schond die ik met de familie tekende in 2000 na een rechtszaak over de erfenis van mijn grootvader (waardoor ze de aanslagbiljetten in handen kreeg, red.). Een eerste zaak daarover won ik. Nu werd ze nog niet ten gronde beantwoord; ik denk dat hij geen kans op slagen heeft.

“Maar veel belangrijker is: ik vervolg hem, zijn broers en zussen voor erfenisfraude tegen mij waarvan ik als 16-jarige het slachtoffer werd, kort nadat mijn vader stierf. Zijn rechtszaak is een poging om van onderwerp te veranderen. Het is wat hij altijd doet, de focus verleggen van wat er écht toe doet.”

Hebt u geen ambitie om in de politiek te gaan?

“Nu niet, maar dat kan veranderen. Ik sluit het niet uit. Nu kan ik meer bereiken van buitenaf. Veel hangt af van wat er de komende jaren gebeurt. Als Donald wordt herverkozen, zal ik wellicht het land moeten verlaten, want zijn volledige termijn zou rond wraak draaien. Ik zou bovenaan op een lijst staan...”

… om opgesloten te worden? U acht hem daar­toe in staat?

“Oh my God, ja hoor. Hij is nu waarschijnlijk van streek dat hij me nog niet liet oppakken.

“Na 2024 zou hij zonder enige beperkingen regeren. Ik blijf hoopvol dat het nooit zover komt – niet voor mij, maar voor de toekomst van onze planeet.”

Mary L. Trump gaat op 20 november in debat op de Nexus-conferentie in Amsterdam, nexus-instituut.nl. Onder het motto ‘The Revolution of Hope’ discussiëren schrijvers, wetenschappers, politici en kunstenaars er over ‘de moed en hoop om de wereld te verbeteren’. Andere deelnemers zijn dit jaar onder meer schrijver Wole Soyinka en Svetlana Tichanovskaja.

Mary L. Trump, Het Amerikaanse trauma. De afrekening met vier jaar Trump, Xander Uitgevers,  255 p., 20,99 euro