‘Poetin gebruikt de angst voor een oorlog in Europa als drukkingsmiddel. Een zeer risicovolle strategie’
Het lot van de ruim vierduizend vluchtelingen die geen kant op kunnen in de ijskoude bossen op de grens tussen Wit-Rusland en Polen is tragisch. Maar er is meer aan de hand.
De steun die de Wit-Russische dictator Alexander Loekasjenko van president Poetin krijgt, lijkt onvoorwaardelijk. Gisteren liet het regime van Loekasjenko nog weten dat het niet zal aarzelen om Russische hulp in te roepen “om onze veiligheid te garanderen”. Diezelfde Loekasjenko liet de voorbije weken, mét steun van Poetin, migranten via zijn consulaten in Syrië en Irak naar Minsk vliegen om ze vervolgens naar de grens met Polen te brengen.
Intussen stellen verschillende bronnen dat de Wit-Russische veiligheidsdiensten Irakezen en Syriërs een militaire training geeft om zo een gewapend conflict aan de grens met Europa uit te lokken.
“Wit-Rusland zit in een defensie-unie met Rusland. Als het tot een conflict komt, staan de Russen aan de kant van Loekasjenko”, zegt politicoloog Jonathan Holslag (VUB). “De Wit-Russen steken de vluchtelingen in een militair plunje en laten die opgaan in de reguliere troepen. Dat vergroot het risico op gewapende incidenten. Poetin test nu hoever hij kan gaan met Europa, zoals hij zes jaar geleden met Oekraïne deed: een zenuwenoorlog uitlokken om te kijken in hoeverre de lidstaten bereid zijn Polen bij te staan.”
Rusland ruikt volgens Holslag zijn kans om de Europese Unie te verzwakken en de verdeeldheid binnen Europa aan te wakkeren om zo zijn eigen positie te versterken. “Vooral de druk uit het Kremlin verontrust me. De Russen gaan ervan uit dat ze met de EU kunnen doen wat ze willen. Rusland ziet de EU niet meer als een strategisch blok, maar als een verzameling landen met Rusland als grootste Europese mogendheid. Poetin zegt zelfs dat Europa Loekasjenko moet betalen voor de opvang van vluchtelingen, zoals de EU met Turkije deed. Dat is spotten met de EU. Poetin zet over zijn hele oostflank - van Libië en Egypte over de Kaukasus tot in Oekraïne - druk op Europa. Het gaat hem niet om gebiedsuitbreiding, maar om het destabiliseren van Europa..”
Gaskraan dicht?
Toch beloofde het Kremlin gisteren dat, ondanks het dreigement van Loekasjenko om de gaskraan richting Europa dicht te draaien, het gas zal blijven stromen. “Dat is dubbel: de Russen hebben er sinds september voor gezorgd dat minimale afspraken worden nageleefd, maar ook niets meer. Zo is het voor de EU onmogelijk om strategische reserves aan te leggen. Dat is Poetin ten voeten uit: als de judoka die hij is, houdt hij zijn tegenstrever in de gaten, komt hij dichterbij en probeert hij die op sublieme manier te destabiliseren. De Russen willen uiteraard ook Nord Stream 2, de gaspijpleiding van Sint-Petersburg naar Duitsland, veilig stellen.”
Gisteren waarschuwden de Verenigde Staten hun Europese bondgenoten dat Poetin, die aan een militaire opbouw bezig is aan de grens met Oekraïne, een invasie van Oekraïne beraamt. Moeten we dan vrezen voor een gewapend conflict op Europese bodem?
Politicoloog en Europa-kenner Hendrik Vos (UGent) meent dat Poetin zich geen totale clash kan veroorloven. “Zijn economie slabakt en hij heeft de export naar Europa nodig. In het oosten van Oekraïne is de Russische invloed sowieso groter dan die van Oekraïne. De militaire ontplooiing is een opbod dat weliswaar voor een dynamiek kan zorgen waarin men dommigheden doet. Daar komt bij dat Europa weinig kan doen omdat het niet met één stem spreekt. Er is een groep lidstaten die op de Amerikaanse lijn zitten en Poetin voor geen haar vertrouwen, een andere groep wil vooral blijven praten met Rusland omdat ze zijn olie en gas nodig hebben. Genoeg redenen om waakzaam te zijn.”
Ook Holslag is niet van oordeel dat Rusland op oorlog aanstuurt. “Poetin gebruikt de angst voor een oorlog in Europa als drukkingsmiddel. Een zeer risicovolle strategie.”