‘Jan Blommaert weigerde neutraal te blijven bij onrecht en ongelijkheid’

Waarom heeft u deze documentaire gemaakt?

“We wilden iets doen met de intellectuele erfenis van Jan Blommaert. Hij was erg invloedrijk aan de politieke linkerzijde. Hij gaf duizenden mensen instrumenten om zelf ideeën te vormen, en dat vonden we erg waardevol. Met deze documentaire willen we zijn ideeën nog meegeven omdat er ook vandaag nog heel wat politieke en maatschappelijke uitdagingen zijn, zoals de toenemende ongelijkheid en de strijd tegen extreemrechts.”

Blommaert heeft het onder meer over hoe taal niet onschuldig is. Hij vertelt in de film hoe prominente politici in het verleden vreemdelingen criminaliseerden. Waarom vond hij dat gevaarlijk?

“Na Zwarte Zondag (federale parlementsverkiezingen van 24 november 1991 waarbij extreemrechts de verkiezingen won, SA) wilden veel mensen strijden tegen racisme, ook Blommaert ging er concreet mee aan de slag. Zo bestudeerde hij het taalgebruik van de overheid, dat plots racisme wilde aanpakken. Blommaert stelde al snel vast dat het taalgebruik van de overheid zelf mensen uitsluit. De overheid zag mensen als vreemdelingen die hun plaats in de samenleving moeten verdienen, niet als mensen met rechten.

“Blommaert stelde bovendien vast dat de centrumpolitiek de ideeën van extreemrechts begon over te nemen. In de film zegt Blommaert bijvoorbeeld dat prominente socialisten vonden dat het Vlaams Blok (voormalig Vlaams Belang, SA) in het verleden de juiste vragen stelde, maar niet de juiste antwoorden gaf. Maar Blommaert hekelde die uitspraken: hij vond dat ze ook niet de juiste vragen stelden. Hij vond dat als je de taal van de tegenstander overneemt, ze al gewonnen hebben. Hij wou dat de voedingsbodem van extreemrechts bestreden werd, en niet dat andere partijen de ideeën van extreemrechts klakkeloos overnamen.”

Volgens Blommaert was het belangrijk dat de ‘massa’ zich organiseert door bijvoorbeeld te staken en hij was vaak aanwezig op acties. Is dat vanzelfsprekend voor een academicus?

“Blommaert was zeker uniek op dat vlak. Hij behoorde tot de wereldtop in zijn vakgebied, met al zijn studies en analyses. Tegelijkertijd mengde hij zich in het maatschappelijk debat om de mensen die de sociale strijd voeren ‘goede munitie’ te geven, zoals hij dat noemde. 

“Die munitie betekende voor hem goede argumenten om mensen te overtuigen. Hij hield niet van gratuite beweringen. Blommaert vond dat de rol van intellectuelen. Aan de andere kant vond hij ook dat debatteren niet genoeg was, en daarom bleef hij altijd actie koppelen aan analyses.”

Als academicus heeft hij duizenden jongeren kritisch gevormd. Hoe belangrijk was dat voor hem?

“Dat was een van de centrale dingen in zijn werk. Als je je afvraagt waarom Jan op het einde van zijn leven (hij werd 59, SA) nog meedeed aan deze film, kan je enkel maar stellen dat hij altijd bezig was met de volgende generatie. Dat deed hij altijd, zowel voor zijn studenten op school maar ook voor ‘de studenten’ in de samenleving.”

Waarom moeten mensen naar de film kijken?

“Het is geen droge film over een academicus, maar een doorleefd portret van een turbo prof die altijd kant heeft gekozen. Hij durfde standpunten in te nemen en weigerde neutraal te blijven bij onrecht en ongelijkheid. Op die manier is het een inspirerend verhaal voor iedereen die droomt van een betere wereld.”

Woord x Macht x Strijd, vanaf dinsdag 16/11 om 20 uur te bekijken via www.janblommaert-documentaire.be