Europees Hof tikt Polen en Hongarije opnieuw op vingers om regels die in strijd zijn met Europees recht

In Polen bestaat een regeling waardoor de minister van Justitie rechters kan detacheren, overplaatsen naar een hogere rechtbank. De minister kan die detachering zonder motivering voltrekken of beëindigen. Die regeling is in strijd met het Europees recht, stelt het Europees Hof van Justitie in een arrest. 

Door die regeling, waarbij de minister naar eigen goeddunken rechters kan detacheren, komt de onafhankelijkheid van de rechtspraak volgens het Hof in het gedrang. Temeer omdat de minister van Justitie tegelijk het hoofd is  van het Openbaar Ministerie, dat een verdachte aanklaagt.

Het Hof zegt dat Polen regels moet invoeren voor het detacheren van rechters. Alleen zo kunnen de risico's worden weggenomen dat het detacheren wordt gebruikt als middel om politieke controle uit te oefenen op de inhoud van rechterlijke beslissingen. 

Polen ligt binnen de Europese Unie al langer onder vuur, met de rechtspraak als belangrijkste inzet. De conservatieve nationalistische regering voerde een reeks omstreden gerechtelijke hervormingen door, zoals bijvoorbeeld de oprichting van een tuchtkamer bij het Hooggerechtshof. Die kan rechters geldboetes opleggen, degraderen of ontslaan als ze de beslissingsmacht of legaliteit van andere rechters of rechtbanken in twijfel trekken. Het Europees Hof legde Polen eerder al een dwangsom van 1 miljoen euro per dag op zolang het de werking van de omstreden tuchtkamer niet opschort.

Ook Hongarije is vandaag op de vingers getikt door het Europees Hof van Justitie. In een arrest stelt het Hof dat de verstrenging van de asielwetgeving die in 2018 werd aangenomen, in strijd is met het Europees recht. 

De aanscherping kwam er in de nasleep van de forse stijging van het aantal asielaanvragen vanaf 2015. Het parlement in Boedapest nam een wet ter bestrijding van illegale migratie aan en wijzigde ook de Hongaarse grondwet. Het pakket raakte bekend als de "Stop Soros"-wet, genoemd naar de Hongaars-Amerikaanse zakenman en filantroop George Soros, het traditionele doelwit van premier Viktor Orban en zijn medestanders.

Verzoeken om internationale bescherming werden niet langer als ontvankelijk beschouwd als de aanvrager via een veilig bevonden land naar Hongarije was gekomen, meer bepaald een land waar hij of zij niet vervolgd dreigt te worden of voldoende beschermd is. Organisaties die een asielprocedure startten voor personen die op basis van de Hongaarse wetgeving niet in aanmerking kwamen voor asiel, werden strafbaar. De Europese Commissie vond dat de wetswijzigingen de EU-richtlijnen met de voeten traden en trok naar het Hof van Justitie, dat de Commissie nu gelijk heeft gegeven.

Hongarije overtreedt zowel de Europese procedurerichtlijn voor de toekenning en intrekking van internationale bescherming als de richtlijn voor de opvang van wie om bescherming vraagt, stelt het arrest. Hongarije wilde naar eigen zeggen fraude en misbruik van de asielprocedure vermijden, maar de regeling om hulp aan asielzoekers in bepaalde gevallen strafbaar te stellen, dreigt volgens het Hof zelfs het grondrecht van migranten om asiel aan te vragen te schaden.