Wit-Rusland geeft migranten aan de Poolse grens plots onderdak: wat is er aan de hand?

Tot gisteren moesten de vluchtelingen en migranten het in het grensgebied tussen Wit-Rusland en Polen in de omgeving van Kuznica doen met tentjes. Ook gezinnen met kinderen moesten in erbarmelijke omstandigheden zien te overleven, soms bij vriestemperaturen. Hulporganisaties lieten al weten dat veel mensen met onderkoeling kampten, er zouden in het grensgebied al 11 mensen zijn overleden. 

Al was de tijd van alleen maar werptentjes al voorbij. Het Wit-Russische leger was begonnen met het opzetten van een "degelijker" tentenkamp. Er werden zelfs aansluitingen voor stroom voorzien. Dat leek er niet op te wijzen dat het allemaal snel voorbij zou gaan. Ook Polen denkt overigens dat de grenscrisis nog lang kan duren.

De Poolse minister van Defensie zei vandaag nog dat zijn land zich moet voorbereiden op maanden of zelfs jaren van crisis aan de grens met Wit-Rusland. 

Maar gisteren gebeurde dus iets nieuws. Een grote groep vluchtelingen - volgens contacten van VRT NWS ter plekke wel 500 gezinnen en mogelijk tot 2.000 mensen - kreeg plots onderdak in een inderhaast omgebouwde opslagplaats. Hulporganisaties gaven hen water, eten en dekens. De vluchtelingen zelf wisten ook niet precies wat er zou gebeuren, maar ze leken allemaal te verwachten dat ze snel naar huis zouden worden gebracht, in hun geval naar Irak.

Het staat intussen vast dat Irak morgen een eerste repatriëringsvliegtuig stuurt. Er was eerder sprake van dat 200 mensen zouden worden teruggebracht naar Irak. Mogelijk worden het er dus veel meer. De migranten in de loods geloven allemaal dat ze snel zullen terugkeren naar hun land.

Maar het blijft niet bij die loods. Het Wit-Russische regime heeft ook een aantal bussen naar het grensgebied gestuurd. Daarmee worden de migranten weer diep Wit-Rusland in gevoerd, mogelijk naar de hoofdstad Minsk. Het geïmproviseerde tentenkamp loopt intussen langzaam leeg, al blijft een groep nog wel ter plekke. 

Sommigen wijzen erop dat de evacuatie er niet toevallig nu komt. Gisteren belde de Franse president Emmanuel Macron over de toestand met zijn Russische collega Vladimir Poetin. En vooral, de afscheidnemende Duitse kanselier Angela Merkel belde zelf rechtstreeks met de Wit-Russische president Alexandr Loekasjenko, de eerste keer sinds lang dat hij rechtstreeks contact had met een Westerse leider. Ook vandaag weer hebben de twee met elkaar gebeld. Volgens Wit-Rusland komen er nu snel onderhandelingen met de Europese Unie over de migranten. 

Wat Wit-Rusland van plan is blijft voorlopig onduidelijk. Maar er moet iets gebeuren. Want gebeurt er niets, dan moet president Loekasjenko vrezen voor een nog groter humanitair drama, zeker nu de winter voor de deur staat. Bovendien zit hij nu in zijn eigen land met een grote groep migranten, waarvan intussen wel duidelijk is dat ze Polen - of Litouwen - niet binnen zullen geraken. 

Een probleem dat Loekasjenko zelf heeft gecreëerd. Hoewel hij dat officieel ontkent, lijkt het er namelijk sterk op dat de president de migranten is gaan halen en ze gebruikt - misbruikt - als drukkingsmiddel tegen de Europese Unie. "Als wapen", zei EU- buitenlandvertegenwoordiger Josep Borrell gisteren nog. 

Alleen, het is een wapen dat voorlopig het beoogde doel niet bereikt. Wit-Rusland zal zelf een oplossing moeten zoeken. Allicht worden gezinnen met kinderen gerepatrieerd. Mogelijk zal een kleinere groep van vooral mannen nog een tijdje blijven hangen. Mogelijk is het niet meer dan een korte winterstop en gaat de crisis volgend voorjaar weer gewoon door. 

Eén ding lijkt weinig waarschijnlijk: dat Loekasjenko plots menslievend is geworden en geen mensen meer wil misbruiken voor zijn politieke spelletjes. Wat het wordt, weten we dus nog niet zeker, maar in elk geval is vandaag een nieuwe fase ingegaan.