35 jaar na de moord op de Zweedse premier wijst Netflix-serie de dader aan, en krijgt het prompt een klacht voor smaad
Na 35 jaar zijn de Zweden nog altijd niet verlost van hun trauma over de onopgeloste moord op premier Olof Palme in 1986. Deze week werd streamingdienst Netflix er aangeklaagd voor smaad wegens een nieuwe serie over de moord, The Unlikely Murderer.
Volgens de indieners van de aanklacht wordt verdachte Stig Engström zonder bewijs gepresenteerd als de moordenaar, een “overduidelijk voorbeeld van smaad”. Wie de zaak heeft ingediend, is onbekend.
Palme werd op 28 februari 1986 op straat doodgeschoten, toen hij met zijn vrouw door het centrum van Stockholm liep op de terugweg van de bioscoop. De dader, die er meteen vandoor ging, is nooit gepakt. Ook het wapen werd nooit gevonden. De moord leek in 1989 opgelost met de veroordeling van een 42-jarige Zweed, maar die werd in hoger beroep vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs. De moord op de populaire progressieve premier veroorzaakte een nationaal trauma, versterkt doordat de dader vrijuit ging. Nog altijd doen allerlei (complot)theorieën de ronde.
De Netflix-serie, met Mikael Persbrandt (Beck, Sex Education) in de rol van de door ambitie verblinde onderzoeksleider, is gebaseerd op het in 2018 verschenen en bekroonde boek van journalist Thomas Pettersson, met dezelfde titel. De journalist schetst daarin het scenario dat Engström, ook wel bekend als de ‘Skandia-man’, de moord heeft gepleegd.
Engström, een medewerker van verzekeringsbedrijf Skandia, dook kort na de moord op als getuige. Tegen de politie zei hij dat hij op de avond van de moord tot laat op kantoor was. Toen hij buiten kwam, hoorde hij schoten. Hij rende eropaf, verleende eerste hulp en achtervolgde de dader. Het probleem is dat geen van de andere getuigen op de plaats delict hem had gezien. Andere getuigen gaven een omschrijving van een wegrennende dader die precies overeenkwam met Engström.
Palme-hater met alcoholverslaving
De politie deed de Skandia-man af als een publiciteitshongerige fantast, maar journalist Pettersson kwam met een andere lezing. Engström was een Palme-hater met een diepgeworteld minderwaardigheidscomplex en een alcoholverslaving. Met de moord op de premier probeerde hij zijn zelfbeeld op te vijzelen. Bovendien kon hij met wapens omgaan; hij was ooit lid geweest van een schietvereniging. De theorie was zo overtuigend dat ook het Zweedse Openbaar Ministerie, dat vorig jaar zijn onderzoek afsloot, de Skandia-man nu als de hoofdverdachte ziet. Hij kan niet meer worden vervolgd, omdat hij in 2000 zelfmoord pleegde.
Het probleem is dat noch Pettersson, noch het openbaar ministerie doorslaggevend bewijs tegen Engström wist op te duikelen. Het moordwapen ontbreekt nog altijd, de verdachte heeft tegenover anderen nooit bekend en zijn motief is twijfelachtig. De Netflix-serie houdt duidelijk een slag om de arm, door na elke aflevering te vermelden dat de Skandia-man verdachte is. Maar volgens de indienders van de aanklacht introduceert de serie ‘ongegronde feiten’, die niet in het boek van Pettersson voorkomen.
De kwestie leidde de afgelopen weken tot veel discussie in Zweden. “Voor de jonge generatie, die op Netflix kennismaakt met de kwestie, zal Stig Engström te boek staan als de moordenaar van de premier”, aldus politiek redacteur Amanda Sokolnicki van dagblad Dagens Nyheter. “Niet omdat er nieuw bewijs is, maar omdat men zogezegd niet om Stig Engström heen kan.” Volgens Sokolnicki wordt de verdachte wel heel makkelijk aan het kruis genageld. “En dat hij al onder de grond ligt, maakt het er niet mooier op.”
Het is niet de eerste keer dat de streaminggigant in opspraak komt vanwege een gedramatiseerde weergave van het verleden. De serie The Crown, over het Britse koningshuis, oogstte ook kritiek.
Wie met vragen zit rond zelfdoding, kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op de website www.zelfmoord1813.be.