Steeds meer medicijnen kunnen verhinderen dat je zwaar ziek wordt na coronabesmetting: zo werken ze

De voorbije maanden is veel gezegd en geschreven over vaccins die beschermen tegen het coronavirus.  Er ging veel minder aandacht naar medicijnen die voorkomen dat mensen ernstig ziek worden. 

Je kan deze medicijnen opdelen in twee grote groepen: monoclonale antilichamen en antivirale middelen. Ze werken op een heel andere manier, maar één ding hebben ze met elkaar gemeen: ze schakelen het coronavirus uit, zodat je minder ziek wordt.

• Orale antivirale middelen neem je best zo snel mogelijk nadat je besmet bent. Je kan ze innemen in pilvorm. Een infuus of een injectie is niet nodig. Dat is een groot voordeel in vergelijking met andere medicijnen tegen covid.
• Orale antivirale middelen zorgen ervoor dat het virus zich niet kan vermenigvuldigen. "Ze doen dat op verschillende manieren", zegt Johan Neyts, professor virologie aan de KU Leuven en hoofd van het Neyts-lab of Virology, Antiviral Drug and Vaccine Research. "Ze kunnen bijvoorbeeld de 'kopieermachine' van het virus plat leggen. Zo kan het virus zich niet meer vermenigvuldigen en word je minder ernstig ziek." 
  
• Antivirale middelen kunnen ook preventief gebruikt worden. "We zijn dat op dit moment aan het onderzoeken bij hamsters", zegt Neyts. "De resultaten zijn veelbelovend."

• Antivirale middelen zijn niet nieuw. Ze worden al jaren met veel succes gebruikt, bijvoorbeeld voor de behandeling van HIV, herpesinfecties, virale hepatitis en griep. Molnupiravir werd ontwikkeld als antiviraal geneesmiddel voor de behandeling van griep. Uit recent onderzoek blijkt het ook effectief bij het behandelen van (milde) covidinfecties.
• Pfizer voltooide recent een grote studie naar het effect van een nieuw antiviraal geneesmiddel tegen covid. Het middel luistert naar de moeilijke naam PF-07321332, al is de merknaam Paxlovid gelukkig wél makkelijk te onthouden. Het middel zou de kans op ziekenhuisopname en overlijden met maar liefst 89 procent verminderen. Een "game changer", zeggen veel experts. 
• Een andere belangrijke virusremmer is remdesivir, een middel dat ontwikkeld werd in de strijd tegen ebola. "Studies bij covidpatiënten waren teleurstellend", zegt Johan Neyts. "Dat komt omdat het middel te laat werd toegediend, toen de patiënten al met ernstige covid in het ziekenhuis lagen. Als je er tijdig bij bent, lijkt remdesivir wél erg doeltreffend. De fabrikant ontwikkelt op dit moment trouwens remdesivir in pilvorm. Vandaag is het middel enkel te krijgen in de vorm van een infuus."
• Een ander antiviraal middel is favipiravir, een Japans griepmedicijn. "Dat wordt nu al gebruikt in Rusland, Servië, Turkije, India en Japan", zegt Johan Neyts. "We verwachten binnenkort de resultaten van een grote Britse studie."

• Antivirale middelen lijken een krachtig wapen in de strijd tegen covid, maar er is één mogelijk addertje onder het gras. Virussen kunnen resistent worden tegen virusremmers, net zoals bacteriën resistent kunnen worden tegen antibiotica. "Ook dit zijn we aan het onderzoeken", zegt Johan Neyts. "Het goede nieuws: het coronavirus lijkt niet snel resistent te worden tegen antivirale middelen. Het ziet er dus goed uit, al blijft resistentie een mogelijkheid."

• Antilichamen zijn een van de belangrijkste wapens van ons immuunsysteem. Ze worden aangemaakt wanneer het immuunsysteem indringers tegenkomt. Je kan ook antilichamen biotechnologisch aanmaken, door gebruik te maken van de antilichamen van patiënten die al hersteld zijn van een infectie. In dat geval spreekt men over "monoclonale antilichamen". 
  
• Monoclonale antilichamen klikken zich vast aan het inmiddels beruchte spike-eiwit. Zo voorkomen ze dat het virus kan binnendringen in onze cellen. Dat vertraagt de infectie, waardoor patiënten minder ernstig ziek worden. Enige voorwaarde: je moet het middel tijdig toedienen. Als je te lang wacht, zijn monoclonale antilichamen minder effectief.
• "Monclonale antilichamen kunnen ook preventief gebruikt worden," zegt Johan Neyts. "Preventief gebruik vermindert de kans dat je de infectie oploopt bij contact met iemand die al geïnfecteerd is. Dat kan zinvol zijn, bijvoorbeeld bij infecties in een woonzorgcentrum."

• Monoclonale antilichamen worden toegediend door middel van een infuus of injectie in de spier.  "Een infuus is enkel mogelijk binnen een ziekenhuiscontext", zegt Neyts. "Een injectie kan gebeuren door de huisarts."
• Monoclonale antilichamen zijn geen recente uitvinding. Ze worden gebruikt voor de behandeling van verschillende aandoeningen, van reuma en psoriasis tot zelfs bepaalde kankers. Ze blijken nu ook te helpen bij het behandelen van COVID-19.  De Amerikaanse president Donald Trump kan erover meespreken. Toen hij besmet werd met het coronavirus, kreeg hij een experimentele behandeling met monoclonale antilichamen.

• "Monoclonale antilichamen worden al een paar maanden gebruikt voor het behandelen van covidinfecties", zegt Johan Neyts. "Het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) gaf recent goedkeuring voor gebruik van Regkirona en Ronapreve bij volwassen covidpatiënten. Voordien waren enkele monoclonale antilichamen al goedgekeurd , maar enkel voor gebruik in noodgevallen."

Orale antivirale middelen hebben één groot voordeel in vergelijking met monoclonale antilichamen: de patiënt kan ze thuis innemen, in pilvorm. Bij het toedienen van monoclonale antilichamen is altijd medische assistentie noodzakelijk.

Of dat betekent dat we  voortaan alleen moeten inzetten op antivirale middelen? "Zeker niet", zegt Neyts. "Die luxe hebben we niet.  We kunnen geen enkel middel tegen het coronavirus aan de kant zetten. We gaan ze allemaal nodig hebben."

"Met die nieuwe middelen zullen we snel moeten schakelen", zegt Neyts. "Ik verwacht en hoop dat het Europees Geneesmiddelenbureau naast de goedkeuring van molnupiravir ook PF-07321332 (merknaam: Paxlovid) binnenkort zal goedkeuren. We moeten er voor zorgen dat we zo snel mogelijk over die middelen kunnen beschikken. Er moeten ook protocollen uitgewerkt worden voor de verdeling en het gebruik. Het is belangrijk dat we tijdig actie ondernemen."