Frank Vandenbroucke: ‘Laat ons eerlijk zijn: gevaccineerden zijn boos op niet-gevaccineerden. Dat is begrijpelijk’

Of hij zijn masker niet wil uitdoen voor de foto’s? Onze fotograaf krijgt van Frank Vandenbroucke (Vooruit) njet op het rekest. We zitten in een zaaltje op zijn kabinet, de deur staat open en het raam op een kier. Een CO2-meter registreert de ventilatie. Maar de minister van Volksgezondheid (66) vindt het masker belangrijk als symbool, ook al voelt hij zich veilig. “We hebben verschillende beschermingslagen nodig tegen dit virus. Denk aan het verkeer: je moet een gordel dragen. Maar het is niet omdat je een gordel draagt, dat je plots aan 200 kilometer per uur mag rijden op de autosnelweg.”

Maar als u het draagt als symbool zal dat bij veel mensen dan net geen averechts effect hebben?

“Het is niet puur symbolisch. Het masker beschermt. Ik draag het niet graag trouwens. Mijn bril bedampt. In de winkel kan ik de prijzen niet lezen. Dat is vervelend. Maar veel mensen hebben grotere problemen.”

U zit. Het mag dan zelfs uit volgens de eigen regels. Het is soms moeilijk volgen natuurlijk.

“We hebben geprobeerd - ja, met vallen en opstaan, want ik zie u kijken - relatief stabiele maatregelen te nemen. En dan wordt het toch nog ingewikkeld. Ik excuseer mij daarvoor. Maar in feite is de boodschap eenvoudig: draag het masker altijd als je binnen bent en geen afstand kan houden van anderen. De uitzondering is logisch: dat gaat niet als je wil eten of drinken.”

Maar als je door het café stapt moet het weer aan. Dat slaat toch als een tang op een varken?

“Anders gaan wij straks met vijf tegen elkaar hangen, het glas in de hand, in een hoekje van het café. Dat zal zeer gezellig zijn, maar we zullen dicht bij elkaar staan en er zal misschien virus worden overgedragen. Aan tafel kan je afstand houden.”

En dus moeten we ook dansen met het masker? Dan denken we: weinig ministers gaan nog uit.

“Ik kan mij dat nog perfect inbeelden.(lacht) Het is een keuze tussen het nachtleven sluiten of ze een optie bieden die - en dat geef ik toe - moeilijk is en misschien weinig zal gebeuren. Dit is voor hen een zware dobber. Het is vreselijk, ik weet het. Zelfs als ze open blijven, zal het met weinig succes zijn. We moeten nadenken over financiële steun. Ons huiswerk is niet af.”

Het is dus een ideologische kwestie: als een lockdown maar kan worden vermeden?

“Ja. Maar dit virus verdraagt geen ideologieën of taboes. Als politicus moet je bereid zijn om te doen wat nodig is. Ik kijk naar de feiten.”

Is de aanpak van zo’n pandemie ook niet ideologisch? Een socialist zal de overheid meer doen ingrijpen dan een liberaal?

“Ik weet niet hoe zwaarwichtig u dit interview wil maken? (lacht) Maar natuurlijk: wij vertrekken van waarden. Ik heb er twee en die komen mij in deze pandemie goed van pas. Het geloof in de wetenschap en solidariteit. Het vervelende is dat die wetenschap voortdurend evolueert. Waardoor ik vaak moet bijschakelen. Maar het is wel ons enige houvast. Wetenschap brengt soms hoopvolle boodschappen en de volgende dag teleurstellende boodschappen.”

Zoals ...

“Dat het virus heel besmettelijk blijft.”

Of zoals dat het Rijk der Vrijheid er niet is gekomen dankzij vaccinatie, zoals u verkondigde.

“Inderdaad. Dat was een spontane uitdrukking, op een euforisch moment toen we ons vaccinatieplan voorstelden. Maar in tegenstelling tot anderen zei ik nooit: ‘nu gaan we snel versoepelen’. In dié groep zat ik niet. Ik zat niet in de groep die het masker als een vreselijk symbool van onvrijheid zag en hijgde om het af te doen. Ik neem die uitspraak niet terug maar ik betreur dat ik hier en daar lees dat ik op een belofte terug kom.”

Maar uw uitspraak gaf wel hoop en een toekomst.

“Als je wandelt in de bergen is het belangrijk dat je de hut ziet liggen. Maar het kan wel nog een lange en bochtige weg zijn naar die hut. Maar beeld je eens in als we die vaccins niet zouden hebben? Het zou erger zijn dan Bergamo wat we nu zouden beleven. We zouden honderden mensen per dag verliezen.”

Het vertrouwen in politici en vaccins kreeg toch een deuk.

“Daar is maar één antwoord op. Je moet durven toegeven dat je je mening bijstelt omdat de wetenschappelijke adviezen worden bijgesteld.”

Dat zou ik toch eens duidelijker willen horen van politici. Zoals uw bocht over de boosterprik.

“Ok, ik neem dat mee. Een van onze beste mensen, Johan Neyts, zei deze week op Terzake dat we sneller hadden moeten beslissen over een derde prik, maar op 24 oktober had hij nog een andere mening. Ik verwijt hem dat niet. En ik ben degene die dat politiek moet uitleggen. Ik steek mij niet weg. Dat is het laatste dat ik doe. Eerlijk duurt het langst.”

Zorgen die nieuwe snelle inzichten ook niet voor scepticisme?

“Wetenschap werkt doorgaans zo: je zwijgt tot je over iets zeker bent. Maar in deze crisis moeten zij heel veel spreken, meer dan de normale regel. En altijd op basis van het laatste inzicht, dat nog onzeker is.”

Moeten ze dan gewoon niet weer wat meer zwijgen?

“Dat is moeilijk. Je ligt ziek in bed en aan je bed staat een dokter. Het is een nieuwe ziekte. Hij of zij krijgt elke dag een nieuw bericht over wat hij daaraan kan doen. Je wil niet dat die zwijgt tot hij zeker is? Je wil in dialoog gaan.”

Wouter Beke (CD&V) drong sneller aan op zo’n prik dan u.

“Ik ben een voorzichtige man. Misschien ben ik ook gelouterd door de ervaring. Toen de Vlaamse regering aandrong op zo’n prik, gaf de Hoge Gezondheidsraad negatief advies. Die boosterprik gaan we nu zo snel mogelijk uitrollen. Maar je zal me niet horen zeggen dat we daarmee de finale inzetten.”

Waar ging het eigenlijk mis? In West-Europa zijn we nu zelfs het kneusje?

“We hebben de maatregelen te snel losgelaten. Het was een vergissing om het masker weg te werpen. Ik heb daartegen gevochten. Maar het is meer dan dat: ik denk dat de wetenschappers ook geschrokken zijn hoe besmettelijk dit virus is geworden. Ook bij kinderen. Het verschil tussen het lager en het middelbaar onderwijs is enorm: de middelbare scholieren profiteren van hun vaccinatie.”

In het onderwijs keert wel het mondmasker terug. U wilde het zelfs al vanaf 9 jaar?

“Ja, absoluut. En weet u waarom? Omdat ik de scholen wil openhouden.”

Onderwijsconoom Kristof de Witte (KULeuven) stelde na zijn onderzoek dat maskers bijdragen tot leerachterstand.

“Het verzet tegen het masker bij kinderen hoort tot de meest kromme redeneringen die ik ooit heb gehoord. Als een kind een masker draagt, dan is het na contact met een besmet kind een laagrisicocontact. Als het geen masker draagt, is het een hoogrisicocontact. Dan moet je getest worden en in quarantaine gaan. Beseft men dat? (fel) Hebben we liever dat kinderen voortdurend in quarantaine gaan of dat scholen sluiten? Wil men daar eens over nadenken?! Ik begrijp deze discussie eerlijk gezegd niet. In Frankrijk is het masker verplicht vanaf 6 jaar. Het gaat daar met de epidemie beter dan hier. De argumenten tegen maskers voor kinderen raken kant noch wal.”

Men wil onze kinderen gewoon zoveel mogelijk sparen? Onze kinderen, dat is emotioneel.

(fel) Emotie mag er zijn! We doen dat niet graag. Maar het resultaat is dat het beleid in scholen te los is en dat we te veel toegeven aan die onmiddellijke emotie gebaseerd op kromme argumenten. Het gevolg is chaos. Daarnaast is ventilatie zo evident. CO2-meters zijn toch zo evident. En zo goedkoop. En zo nuttig voor de kinderen!”

Stoot het u tegen de borst dat Vlaams Onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) daar geen verplichting van heeft willen maken?

“Nu zijn we zo ver.”

Dat is een diplomatiek antwoord.

“Het was hoog tijd. We zijn dat al een half jaar aan het bepleiten. Zo’n CO2-meter kost evenveel als drie testen. Federaal geven we élke week 25 miljoen euro uit aan 700.000 testen. Een CO2-meter in elke klas kost slechts enkele miljoenen euro’s.

Wat minder diplomatiek was, was het gekrakeel voor het overlegcomité. U deed er ook aan mee.

“(schudt het hoofd) Ik ben het daar écht niet mee eens. Als minister van Volksgezondheid ben ik het aan de mensen verplicht om hen te verwittigen. Ik ben op tijd beginnen zeggen: ‘er komt een vierde golf’. Bij andere golven heb ik nooit concreet gezegd wat er moest gebeuren. Dat heb ik nu wel bewust gedaan. Er was een scheepsjongen nodig in de mast die waarschuwde voor gevaar. Het duurde te lang.”

Het overlegcomité had vroeger bij elkaar geroepen moeten worden?

“(twijfelt) Het is altijd hetzelfde: we zijn altijd net te traag. De samenleving is dan ook een tanker die moeilijk van koers kan veranderen. Daarom communiceerde ik over mondmaskers en 2G-beleid in het uitgaansleven. Dat waren geen persoonlijke ideetjes, dat stond in het GEMS-advies.”

Dat 2G-beleid leidt tot discriminatie, reageerde vicepremier Petra De Sutter (Groen).

“Je moet een rijbewijs hebben om met de auto te rijden. Is dat discriminatie? Nee. Als piloot moet je aan bepaalde medische eisen beantwoorden. Is dat discriminatie? Nee. Er zijn zo veel omstandigheden waarin we zeggen: ‘als je dit risico wil nemen, voor jezelf en voor anderen, dan zijn er bepaalde voorwaarden.’”

Gaat u dan ook zeggen tegen mensen met obesitas: u mag niet meer naar McDonalds?

“Dat gaat geen goed effect hebben, al bevelen we het wel aan. Maar als je te zwaar weegt, is dat geen probleem voor de gezondheid van anderen. Het virus is dat net wel. Als je een rijbewijs hebt, kan je nog steeds een ongeluk hebben, maar de kans is kleiner. Wat we in het verkeer doen, mogen we niet doen als het over de volksgezondheid gaat? Gaan de groenen dan pleiten voor de afschaffing van het rijbewijs? Komaan! Ik vind hun reactie onbegrijpelijk.”

Wil u een 2G-beleid zo ver doortrekken als Oostenrijk? Ongevaccineerden mochten enkel nog boodschappen doen en naar het werk.

“Neen, ik vind een lockdown voor ongevaccineerden overdreven en niet werkzaam. Dat is ondertussen gebleken. 2G is voor mij ook geen bijbel. Ik zoek praktische oplossingen in deze pandemie.”

Kunnen we zo ook uw bocht verklaren over verplichte vaccinatie?

“Ik zeg al lang dat ik daar filosofisch niet tegen ben, maar praktisch zag ik het op korte termijn niet gebeuren. Ik heb liever één vogel in de hand, dan tien in de lucht. Maar de besmettelijkheid is gewoon zo groot dat iedereen zich moet vaccineren. Dat is voortschrijdend inzicht. Ik zie ook veel spanningen in de maatschappij en ik ben daar ongerust over. En wat zorgt voor die spanning? Laat ons eerlijk zijn: gevaccineerden zijn boos op niet-gevaccineerden. Dat is begrijpelijk.”

Met een 2G-beleid voed je die polarisatie toch nog meer?

“Hebben wij voor polarisering gezorgd toen we het rijbewijs invoerden?!”

Moraalfilosoof Patrick Loobuyck pleit voor een opkomstplicht voor vaccins? Wie niet komt, betaalt een solidariteitsbijdrage.

“Die is niet het beste idee. Voor u en mij is een boete niet zo erg. Maar voor heel veel mensen is een boete van 150 euro veel geld. Dan krijg je een vaccinvrijheid voor de rijken en een vaccinatieverplichting voor de armen. Dat vind ik revolterend als socialist.”

Ik mis een strohalm waar de bevolking zich aan kan vastgrijpen. Mensen zijn het moe. Hoe gaan we hier nu mee leven? 

“Dat houdt mij ook enorm bezig, omdat we daar geen pasklaar antwoord op hebben. Het eerlijke antwoord? We weten niet wanneer er geen golven meer gaan zijn. Er zijn maar twee zekerheden: wetenschap en onze wil om solidair te zijn. Dat is de enige houvast. Als er onbekende risico’s zijn, moeten we de risico’s delen, niet beweren dat er geen risico’s zijn. We mogen elkaar niet met de vinger wijzen.”

U bent niet de minister van het goede nieuws. U bent de minister die de bevolking hier moet doortrekken. Weinigen benijden u.

“(droog) Wat wij nodig hebben, is een ministerie van eerlijk nieuws.”

Politici hebben de neiging om goed nieuws te willen brengen.

“Daar kan u mij niet op betrappen. (lacht) Soms voel ik euforie. Soms ben ik heel gedeprimeerd. Maar ik probeer toch altijd bij de feiten te blijven.”

Gaan de afgekondigde maatregelen genoeg zijn of zijn de voorbode van erger, een lockdown?

“(snel) Dat weet ik niet. Dit is een minimum. We moeten erger voorkomen door de maatregelen strikt toe te passen en te handhaven. Dat is cruciaal.”

Save Christmas, opnieuw?

“Ik durf niet vooruit kijken. We hopen dat we de mensen met Kerstmis van de genegenheid kunnen laten genieten waar ze recht op hebben. Nu is het alle hens aan dek. (Pakt zijn smartphone) Er liggen 580 mensen op Intensieve Zorgen. De laatste modellen brengen ons op 750 en 850 ICU-opnames. Dat is catastrofaal slecht. En er is enorm veel uitval in de ziekenhuizen. Het lichtpuntje? Ondanks alles blijven mensen zich te pletter werken in de ziekenhuizen. Ondanks alles wil een meerderheid van de mensen die solidair willen zijn. Dat is onze redding.”