Het vreselijke L-woord klinkt steeds luider: kunnen we een lockdown nog vermijden?

“Don’t mention the L-word”, klinkt het op het kabinet van een federale minister. Het vat mooi samen wat we ook te horen krijgen op andere kabinetten als we de vraag stellen: moet er een lockdown komen? Het mag duidelijk zijn: niemand wil terug naar wat we meemaakten in de eerste golf. Toen viel het economisch en sociale leven nagenoeg helemaal stil. 

Maar tussen wens en praktijk gaapt een behoorlijke kloof. Het aantal besmettingen swingt elke dag verder de pan uit. Vooral het aantal patiënten op intensieve baart zorgen. Daar lagen maandag 654 covidpatiënten, een stijging van 21 procent in een week tijd. In het huidige tempo liggen er vrijdag rond de 750 patiënten op intensieve zorg, exact zoals de wetenschappers in het team van Niel Hens (UHasselt) vorige week in hun kortetermijnmodel voorspelden.

Hens en zijn collega’s namen daarin ook vijf scenario’s voor de komende weken op, en een vergelijking met de jongste ic-gegevens toont dat de meest optimistische scenario’s al achterhaald zijn. De overdracht van het virus moest daarbij afgelopen zondag pieken en daarna beginnen dalen. Dat gebeurde niet. Meer zelfs: in het huidige groeitempo zou de ic-bezetting in de tweede helft van december pieken tot boven de 1.200 patiënten.

En dus rijpt in heel wat - ook politieke - hoofden wel degelijk de vraag: gaan we het redden met het pakket aan maatregelen dat op het laatste Overlegcomité is afgeklopt? Dat pakket komt er basically op neer dat er op meer plaatsen mondmaskers en CO₂-meters verplicht zijn en dat we, indien mogelijk, vier dagen per week moeten telewerken. Kan dat voldoende zijn om te ‘overwinteren’, zoals het Overlegcomité het vorige week omschreef? Het volgende Overlegcomité is pas voor januari gepland. Al is op een aantal kabinetten te horen dat men ook daar de cijfers nauwlettend opvolgt en indien nodig kan schakelen.

Verantwoordelijkheid nemen

Viroloog Marc Van Ranst ziet het alvast somber in. En in tegenstelling tot de politici schuwt hij het vreselijke l-woord niet. “Tot een paar weken geleden had ik gezegd: een nieuwe lockdown is onmogelijk. Door de hoge vaccinatiegraad en de proactiviteit van de regering”, stelt hij. “Maar nu vrees ik er toch voor. Die proactiviteit bleek namelijk minder groot dan ik dacht. Ik had nooit gedacht dat we weer in een soort van tweedegolfscenario zouden belanden waarin we waarschuwen en waarschuwen, maar waarbij er toch pas maatregelen genomen worden wanneer het kot al half in brand staat.”

Ook de betoging van zondag, waarbij 35.000 mensen op straat kwamen tegen de coronamaatregelen, doet de viroloog het ergste vrezen. “Ik zag het debat in De afspraak (waar een van de organisatoren van de betoging zat, CG/TT). Dan kan je niet anders dan vaststellen dat de boodschap van de premier, die iedereen opriep verantwoordelijkheid te nemen, niet voldoende zal zijn.”

De regering beloofde vorige week ook om streng toe te zien op de naleving van bepaalde regels. Maar daar heeft de viroloog zo zijn twijfels bij. “Er zijn heel veel horecazaken en scholen die hun uiterste best doen om CO₂-meters te plaatsen en goed te ventileren, maar als de overheid niet optreedt tegen diegenen die dat niet doen dan wordt zo’n maatregel weinig serieus genomen, vrees ik.”

En dus dreigt de overheid straks geen andere optie meer te hebben dan aan de noodrem te trekken, vreest Van Ranst. Met het vervelende neveneffect dat de hele trein dan stilstaat, ook de mensen die zich de voorbije maanden wél lieten vaccineren en zich aan de regels hielden. 

Containerbegrip

Daarmee doemt het spook van de lockdown dan toch weer op. Al is het nog de vraag wat we daaronder nu precies moeten verstaan. Want ‘lockdown’ is een containerbegrip waar zowat alles onder kan vallen. Feit is wel dat er in de eerste plaats naar het nachtleven en de evenementensector gekeken wordt. “Er moeten een aantal activiteiten uit om de zorg, het onderwijs en de economie - in die volgorde - te beschermen”, stelt biostatisticus Geert Molenberghs. “En dan komen we onvermijdelijk bij de massa-evenementen en het nachtleven uit. Leg die stil en geef die zwaar getroffen sectoren de nodige compensaties. Je kan er niet om heen: er is nog geen enkele regio die zijn nachtleven de afgelopen maanden hervatte waar dat goed afliep.”

Het nachtleven sluiten was trouwens ook een voorstel van de expertengroep GEMS vorige week, maar dat werd door de politici op het Overlegcomité niet gevolgd. Molenberghs: “Wat je nu ziet, is dat mensen zelf ingrijpen. Het regent annuleringen. Diners worden uitgesteld, feestjes gaan voorlopig niet door. Tot wanhoop van de sector. Maar hoe zachter het pakket aan maatregelen, hoe groter de twijfel bij een groot deel van de bevolking. Dat zien we al een hele crisis.”

We moeten volgens hem dus naar duidelijker maatregelen zonder dat we het per se een lockdown moeten noemen, als dat woord dan toch politiek zo gevoelig ligt. En daarnaast moeten we verder inzetten op de drie vaccinatiefronten. “De derde boosterprik, het prikken van de nog niet-gevaccineerden en de kinderen tussen 5 en 11 jaar. Dat zou ons een extra beschermingsmuur moeten geven.”