Van "Ongevaccineerd sperma is nieuwe bitcoin" tot "Vaccinazi macht frei": slogans coronabetogers Brussel onder de loep

Klik op de afbeeldingen voor meer uitleg over elke slogan of boodschap:

Het is een bekende afbeelding waar al heel wat varianten op bestaan: een opeenvolging van silhouetten toont de evolutie van de mens, van de prehistorie tot moderne kantoorslaaf. Maar in deze versie is het laatste stadium anders: een schaap met een mondmasker dat een spuitje krijgt.

Waarom precies een schaap? Coronakritische burgers noemen zichzelf graag "wakker". Zij stellen alles in vraag - het beleid, de media, zelfs de wetenschap. Hun tegenhangers noemen ze dan weer "schapen", zogenoemd volgzame dieren die zonder kritiek mondmaskers dragen of zich hebben laten vaccineren.

Het is al langer het onderwerp van mopjes en internetmemes: de voorspelling dat "het zaad van ongevaccineerde mannen" in de toekomst extreem waardevol zal worden - "meer nog dan goud of bitcoin". Je zag dergelijke slogans eerder al op protestbordjes in andere landen en zelfs gedrukt op T-shirts. 

Deels is het grappig bedoeld, maar deels speelt dit in op de overtuiging van bepaalde mensen dat mRNA-vaccins, zoals die van Pfizer en Moderna, "je DNA aantasten", en dus ook de vruchtbaarheid of de kwaliteit van sperma zouden beschadigen. Maar daar bestaan helemaal geen aanwijzingen voor.

Tijdens de betoging dook ook deze zwarte vlag met witte feniks op. Samen met de bordeauxrode truien behoren ze tot het uniform van "Feniks", een recent opgerichte actiegroep. Feniks maakte deel uit van het platform "Samen Voor Vrijheid", dat de coronabetoging van zondag organiseerde.

Sarah Melis, de woordvoerder van "Samen Voor Vrijheid" die een dag nadien in "De afspraak" te gast was, droeg tijdens de manifestatie en tijdens haar toespraak een trui van Feniks. Melis stelt echter geen lid te zijn van de groep. Verschillende leden van Feniks zijn eveneens lid van Schild & Vrienden of Vlaams Belang Jongeren.

Veel spandoeken en slogans haalden hun inspiratie uit de Tweede Wereldoorlog, met verwijzingen naar de concentratiekampen of de jodenvervolging. "Vaccinazi macht frei", viel bijvoorbeeld op een bord te lezen, een verwijzing naar de spreuk "Arbeit macht frei" die boven de ingangspoort van het vernietigingskamp Auschwitz was aangebracht. Er waren ook afbeeldingen te zien van hakenkruisen gemaakt van vaccinatiespuitjes.

Daarnaast droegen sommige betogers gele sterren waarin een QR-code stond, of het woord "Ongevaccineerd". Die sterren verwijzen naar de stoffen Davidsterren die joodse burgers in Duitsland en enkele bezette landen verplicht op hun kledij moesten dragen tijdens WO II, ter identificatie in de publieke ruimte.

Een klassieker in het verzetsmilieu is het Guy Fawkes-masker. Sinds de kaskraker "V for vendetta’" (2005)  duikt het zowel off- als online geregeld op.  In die film, gebaseerd op een stripreeks uit de jaren tachtig, neemt de gemaskerde verzetsheld "V" het in zijn eentje op tegen een totalitair regime dat Groot-Brittannië regeert.

Voor het masker van V is dan weer losjes gekeken naar de gelaatstrekken van Guy Fawkes, een Engelse militair die zich tegen koning James I verzette en in de nacht van 5 november 1605 het paleis van Westminster probeerde opblazen. Het plan mislukte, Fawkes werd publiekelijk opgehangen en de Britten maakten er zelfs een feestdag van, maar zijn gezicht leeft voort in tal van hedendaagse protesten tegen institutionele macht.

Vooral in de Occupy-beweging, die de macht van de economische elite aanklaagt, is het masker bijzonder populair. Daarnaast verschuilen ook de leden van internationaal hackerscollectief Anonymous zich achter de iconische snor-sik-combo.  De boodschap is duidelijk: een totalitair regime zal nooit winnen van het anonieme volk. Die symboliek wordt nu dus ook vertaald naar de coronaprotesten.  

"Ik ben een Oostenrijker" - een duidelijke knipoog naar John F. Kennedy’s beroemde woorden "Ich bin ein Berliner". Toen de 35e president van de Verenigde Staten in 1963 op bezoek was in West-Berlijn sprak hij deze gevleugelde zin uit ter ondersteuning van de bevolking die toen al enkele jaren in een enclave omgeven door de communistische DDR leefde.

Waarom Oostenrijk? Het hart van heel wat manifestanten ligt dezer dagen niet in Berlijn, maar in Wenen en omstreken. In Oostenrijk zal binnenkort een vaccinatieplicht gelden. Het land is daarmee het eerste van Europa dat die verplichting invoert. Daarbovenop gingen de Oostenrijkers vanaf maandag ook opnieuw in lockdown. Bars, restaurants en theaters gaan weer dicht tot zeker midden december.

De angst voor even strenge maatregelen in ons land zit er bij sommige Belgen ook in.

De tekst op deze pancarte, hier in de lucht gehouden door een federaal volksvertegenwoordiger, komt oorspronkelijk van de Amerikaanse burgerrechtenactivist Martin Luther King Jr.

King schreef ze neer in zijn beroemde Letter from Birmingham jail, een open brief die hij in 1963 vanuit de gevangenis pende als antwoord op de vraag om niet meer ‘radicaal’ te protesteren. Even daarvoor waren hij en enkele medeactivisten opgepakt omdat ze in Birmingham, Alabama, geweldloos verzet aantekenden tegen de toen streng geldende rassenwetten. Zwarte mensen mochten bijvoorbeeld niet in bepaalde restaurants eten en moesten op aparte plaatsen in de bus zitten.

In zijn brief schreef King over die regels: One has not only a legal, but a moral responsibility to obey just laws. Conversely, one has a moral responsibility to disobey unjust laws. Of hij ook zo over de huidige coronamaatregelen zou denken, zullen we nooit weten. Martin Luther King werd in 1968 vermoord. 

Opvallend was een reeks geüniformiseerde pancartes met de wit-op-zwarte ondertekst ‘is over’. Deze blijken het werk van een kunstenares. De borden werden meegedragen door sympathisanten van "De Gouden Burgerbeweging", een organisatie die zich naar eigen zeggen inzet voor lichamelijke integriteit en medische dwaling.

Op enkele protestborden verwijzen de manifestanten onder andere naar de "Protocollen van de Wijzen van Sion", een antisemitische complottheorie uit het begin van de vorige eeuw. Die "Protocollen" zijn een vals verslag uit 1897 van een wereldwijde samenzwering van Joodse intellectuelen die geheime plannen zouden hebben besproken om werelddominantie te verwerven. De publicatie inspireerde de hele twintigste eeuw lang verschillende vormen van jodenvervolging.

Op enkele andere pancartes is er sprake van pedofiele elites - een idee uit de QAnon-complottheorie - of van een ‘plandemic’, het idee dat deze pandemie met opzet georganiseerd werd. Daarbij wordt ook ‘Operatie Paperclip’ aangehaald. In die operatie werden heel wat nazigeleerden na de oorlog naar de VS gehaald. Onder andere raketwetenschapper Arthur Rudolph werkte mee aan de eerste ruimtevaartstellen. Volgens sommige complottheoretici werden ook heel wat duistere nazitechnologieën verder ontwikkeld. Dat idee past in het kraam van mensen die geloven dat het coronavirus in een labo werd ontwikkeld en opzettelijk is losgelaten op de mensheid.