Hoe de Britten leren leven (en sterven) met corona

Ga ermee om als met een griep

Kort na het einde van de tweede lockdown, begin april van dit jaar, besloot de Britse Chief Medical Officer Chris Whitty open kaart te spelen met de bevolking. Op een digitaal congres van de Royal Society of Medicine zei de hoogste geneeskundig adviseur van de regering dat het coronavirus nog lang onder ons zal zijn, een opvatting die haaks staat op de zogeheten Zero Covid-strategie die onder meer in China, Australië en Nieuw-Zeeland wordt toegepast en ook in het Westen de nodige aanhangers heeft. “Het is duidelijk”, aldus Whitty, “dat we op een gegeven moment met corona moeten omgaan zoals we doen met griep.” De hoogleraar benadrukte dat hij corona niet wilde afdoen als een griep, maar dat Covid-19 net als griep een seizoensaandoening zal worden die elk jaar duizenden levens eist. In een slecht jaar bezwijken 20.000 tot 25.000 Britten aan de griep. Hij sprak de verwachting uit dat er geen lockdowns meer zouden komen. 

Whitty’s idee dat mensen moeten leren leven met corona kreeg bijval van collega’s. “Covid gaat niet meer weg”, stelde microbioloog Paul Hunter. “Het is onvermijdelijk dat we het virus voortaan af en toe zullen oplopen, of we nu gevaccineerd zijn of niet.” Premier Boris Johnson sloot zich aan bij het oordeel van deze geleerden en maakte op 19 juli een einde aan alle coronamaatregelen. Dat ging niet zonder kritiek: media in binnen- en buitenland voorspelden hel en verdoemenis, evenals de Zero Covid-voorstanders onder de virologen en epidemiologen. 

Op Freedom Day zelf waren er liefst 46.903 besmettingen bij gekomen. Dat aantal halveerde in tien dagen tijd, om daarna weer omhoog te klimmen. In de maanden daarna bleef het dagelijkse besmettingscijfer schommelen tussen de 23.210 (11 september) en 56.696 (18 oktober). Het idee was om de verwachte najaarspiek te spreiden. In de woorden van Johnson: het platdrukken van de sombrero. Vanaf het vasteland werd meewarig gekeken naar de laconieke reactie van de Britse – en met name Engelse – bestuurders op deze hoge getallen. Sterker, Groot-Brittannië werd afgeschilderd als een ‘pesteiland’.

Geen maatregelen zonder duidelijk effect

In de zomermaanden is er in Groot-Brittannië geëxperimenteerd met de coronapas, onder meer bij nachtclubs en grote evenementen. De verwachting was dat het een blijvende maatregel zou worden, maar half september stapte de regering er toch van af. “We moeten geen dingen doen om ze maar te doen of omdat anderen ze doen”, zei minister van Volksgezondheid Sajid Javid, die geen vertrouwen had in de effectiviteit van de pas. De bewindsman voegde eraan toe dat hij “nooit voorstander is geweest van het idee dat mensen bij alledaagse activiteiten hun papieren moeten laten zien”. 

Dat past in de Britse traditie. Een soortgelijk argument klonk jaren geleden bij het nooit uitgevoerde plan van toenmalig Labour-premier Tony Blair om een identiteitskaart in te voeren. En diezelfde argwaan kwam tijdens de lockdown tot uiting. Terwijl burgers in landen als Frankrijk, Spanje en Italië papieren moesten kunnen tonen als ze zich op straat begaven, is dat op de Britse eilanden nooit het geval geweest. 

Ed Davey, de leider van de Liberaal-Democraten, juichte het regeringsbesluit toe. Hij noemde de coronapas “verdeeldheid zaaiend, niet te handhaven en duur”. Ook Johnson zelf heeft gezegd dat gevaccineerden eveneens het virus kunnen oplopen en verspreiden, waarmee hij en passant een van de argumenten voor de coronapas onderuit haalde. Gezien de vaccinatiebereidheid werd het ook niet nodig geacht om de pas als drukmiddel in te zetten. Schotland, Wales en Noord-Ierland hebben de pas wel ingevoerd, voor drukke evenementen, maar deze maatregel had geen duidelijk effect op de coronacijfers. Eerder deze week maakte de Schotse leider Nicola Sturgeon bekend af te zien van haar eerdere plan om de coronapas verplicht te stellen in de horeca. 

In Engeland is de coronapas wel onderdeel van plan B, net als een mondmaskerplicht en thuiswerken, maar vooralsnog is er geen reden om daartoe over te gaan. Overigens staat het organisatoren van evenementen vrij om bezoekers te vragen naar een vaccinatiebewijs of een negatieve sneltest. De epidemioloog John Edmunds, lid van het Sage (de Britse Sciensano), zegt dat de coronasituatie in Groot-Brittannië stabiel is en dat hij geen winterlockdown verwacht. Niet dat wetenschappelijk adviseurs nog veel te in te brengen hebben. Na Freedom Day heeft Johnson besloten de adviezen van het Sage niet langer klakkeloos over te nemen.

Mondmaskers? Vertrouw op gezond verstand

Het dragen van mondkapjes is vrijwel nergens meer verplicht in Engeland, maar er zijn nog genoeg mensen die in winkels of op het openbaar vervoer hun neus en mond verbergen. Alleen op het Londense openbaar vervoer geldt een mondkapjesplicht, al daalt het aantal reizigers dat zich daaraan houdt gestaag. Volgens de vervoersbond wordt de draagplicht bij gebrek aan handhaving inmiddels “massaal genegeerd”. 

Vaccineren, vaccineren, vaccineren

Dit laisser-fairebeleid zou niet mogelijk zijn geweest zonder een hoge vaccinatiegraad. Als eersten in Europa begonnen de Britten eind vorig jaar met prikken. Die voortvarendheid wekte de nodige argwaan, sommigen betichtten de eilandbewoners ervan bochten te hebben afgesneden bij de goedkeuring van de vaccins. En de Franse staatssecretaris voor Europese Zaken Clément Beaune vond dat de Britten “veel risico” namen. Van vaccinatietwijfel onder de bevolking is echter weinig te merken geweest. 

Anders dan op het Europese vasteland waren er ook weinig bedenkingen bij de effectiviteit en betrouwbaarheid van het AstraZeneca-vaccin. Terwijl de Franse president Emmanuel Macron beweerde dat het in Oxford gemaakte vaccin “quasi-effectief” was voor 65-plussers, kwam Johnson woorden te kort om het aan te prijzen. Uit angst voor bijwerkingen stopten verscheidene Europese landen tijdelijk met het toedienen van ‘Astra’, waardoor de vaccinatiecampagne vertraging opliep. Enkele Britse geleerden hebben onlangs gezegd dat er aanwijzingen zijn dat het Oxford-vaccin een langduriger effect heeft dan BioNTech/Pfizer. Dat zou kunnen verklaren dat er in Groot-Brittannië, waar meer Astra is gebruikt dan in andere Europese landen, wat minder mensen ernstige covidverschijnselen krijgen. 

Bovendien hebben de Britten tevens een voorsprong genomen met het toedienen van boosterprikken: er zijn er al meer dan 16 miljoen uitgedeeld. Wel lopen de Britten achter bij de vaccinatie van minderjarigen, iets wat duidelijk geen prioriteit heeft. De vaccinatieadviseurs van de regering-Johnson hadden geconcludeerd dat de voordelen van het prikken niet opwogen tegen de nadelen. Intussen hebben veel scholieren op natuurlijke wijze immuniteit opgebouwd. Door de brede vaccinatiebereidheid onder volwassenen wordt amper gesproken over een vaccinatieplicht, al wil de overheid wel dat al het zorgpersoneel is gevaccineerd. De verplichting voor artsen en verpleegkundigen is bewust over de winter heen getild, om te voorkomen dat ongevaccineerde zorgmedewerkers ontslag nemen, wat tot een nog hogere werkdruk zou leiden. Hoe groot dat risico is, bleek onlangs toen duizenden werknemers de maatschappelijke zorg verlieten toen daar een vaccinatieplicht was ingevoerd.

Zorg voor voldoende ziekenhuiscapaciteit

Naast intensief vaccineren is ook het creëren van voldoende ziekenhuiscapaciteit een belangrijke pijler onder het openhouden van de samenleving. De Britten, voor wie de National Health Service een bijna heilige status geniet, hebben vanaf het begin van de pandemie hard gewerkt aan het vergroten van de capaciteit. Het meest in het oog daarbij sprongen de – grotendeels ongebruikt gebleven – noodziekenhuizen. Belangrijker is de fanatieke uitbreiding van de afdelingen intensieve zorg. Er zijn extra IZ-verpleegkundigen opgeleid, gepensioneerden kwamen terug om gaten in de roosters op te vullen, en er werd meer speciale apparatuur aangeschaft. Als gevolg daarvan hebben de Britten, die ervaring hebben met crisissituaties in de zorg, nu anderhalf keer zoveel bedden op intensieve zorg als twee jaar geleden. 

Op dit moment is het druk in de Britse ziekenhuizen, met name door uitgestelde zorg, maar niet zo druk als begin dit jaar. Afgelopen week zijn er 926 mensen overleden die in de vier weken voor hun dood positief waren getest op corona, 10 procent minder dan een week eerder. De uitspraak van topmedicus Whitty indachtig dat het onvermijdelijk is dat er mensen met of aan corona sterven, leiden zulke cijfers niet tot grote paniek. Sterker, minister van Onderwijs Nahdim Zahawi, de bewindsman die eerder verantwoordelijk was voor het vaccinatieprogramma, heeft de verwachting uitgesproken dat Groot-Brittannië het eerste grote land wordt waar de pandemie zal veranderen in een endemie.