Een vijfde minder nieuwe hiv-diagnoses in 2020 door coronapandemie
In 2020 zijn in België 727 nieuwe hiv-diagnoses gesteld, wat overeenkomt met 2 nieuwe diagnoses per dag. Tegenover 2019 is het aantal nieuwe hiv-diagnoses met 21 procent gedaald. Dat blijkt uit het jaarlijkse hiv-rapport van Sciensano. De sterke daling deed zich voor in alle getroffen bevolkingsgroepen en er is een duidelijk verband met de coronapandemie en de maatregelen om de circulatie van het COVID-19-virus in te perken. Beide hadden een invloed op het testen naar hiv, het seksueel gedrag en de migratie.
De daling van het aantal hiv-diagnoses viel grotendeels samen met de verminderde hiv-testactiviteit, die voornamelijk werd vastgesteld tijdens de lockdownperiodes. In de daaropvolgende maanden bleef het aantal hiv-diagnoses echter ook laag in vergelijking met voorgaande jaren, zegt Sciensano, het federale onderzoekscentrum voor de volksgezondheid.
Waarschijnlijk lag de hiv-overdracht lager door verminderde seksuele interacties als gevolg van de beperking van fysieke en sociale contacten door de coronamaatregelen.
Een eerste vaststelling die in die richting wijst, is de halvering van het aantal diagnoses van acute hiv-infecties in vergelijking met 2019. Ook de daling van het gebruik van preventieve medicatie (Pre-Exposure Profylaxis of PrEP) voor hiv vanaf april 2020 wijst mogelijk op een vermindering van seksueel risicogedrag bij mannen die seks hebben met mannen.
Bij buitenlanders werd de daling van het aantal hiv-diagnoses vooral opgetekend tijdens de coronalockdowns. Tijdens die periodes golden er strenge reisbeperkingen die een grote invloed hadden op de internationale migratie naar België en hoogstwaarschijnlijk ook op de diagnose van hiv-infecties bij buitenlanders.
Het is wellicht ook zo dat de beperkte toegankelijkheid tot testfaciliteiten tijdens de lockdownperiodes het stellen van een diagnose voor sommige personen heeft vertraagd en tot gemiste diagnoses heeft geleid.
Getroffen populatie wordt diverser
De hiv-epidemie in België wordt vandaag gekenmerkt door diversiteit, zegt Sciensano.
Sinds het begin van de hiv-epidemie in België worden 2 sleutelpopulaties bijzonder getroffen: mannen die seks hebben met mannen (MSM), met de Belgische nationaliteit en heteroseksuele mannen en vrouwen afkomstig uit Sub-Saharaans Afrika.
Gezien de dalende trend van de diagnoses in deze sleutelpopulaties, neemt het aandeel van bevolkingsgroepen met andere nationaliteiten, zowel bij MSM als bij heteroseksuelen, relatief gezien toe, wat maakt dat de getroffen populatie diverser is geworden.
Dit diversiteitsaspect is eveneens zichtbaar in de schatting van de populatie met een niet-gediagnosticeerde hiv-infectie: het geschat aantal niet-gediagnosticeerde personen ligt hoger bij buitenlanders.
Hiv-zorgverlening moest tijdens lockdowns aangepast worden
Een optimale zorgverlening voor hiv-patiënten vereist een continuïteit van diensten tijdens de verschillende stadia: de screening, de diagnose, de opname in de zorg, het behoud van de zorg, de aanvang van de antiretrovirale behandeling en het bereiken van een niet-detecteerbare virale lading.
Patiënten met een niet-detecteerbare virale lading hebben een gunstigere prognose en kunnen het virus niet meer overdragen tijdens seksuele contacten, wat bijdraagt tot de preventie van nieuwe hiv-infecties.
De organisatie van de hiv-zorg moest tijdens de lockdownperiodes aangepast worden, zo blijkt uit het rapport van Sciensano. Sommige hiv-follow-up onderzoeken werden uitgesteld en er werd een lichte stijging vastgesteld van het aantal hiv-patiënten met een zorgonderbreking in 2020.
De dekkingsgraad van de antiretrovirale behandeling bleef echter optimaal en zeer doeltreffend voor de controle van de virale lading van de hiv-patiënten in de zorg.
Aanbeveling
Om hiv in ons land verder terug te dringen ligt de prioriteit bij een verdere vermindering van het aantal nieuwe infecties, een snelle diagnostiek van geïnfecteerde personen en een snelle start van hun behandeling. Het is daarbij belangrijk dat Sciensano de epidemiologische situatie van hiv in ons land permanent opvolgt om het publiek en de gezondheidswerkers te informeren en om de nodige steun te verlenen bij de voorbereiding van interventies en de ontwikkeling van beleidsinitiatieven, zegt het onderzoekscentrum.
Sciensano doet dan ook een aanbeveling: “De gunstige evolutie van de hiv-cijfers is bemoedigend. Tegelijk constateren we dat de diversiteit van de door hiv getroffen bevolkingsgroepen groter geworden is. Inclusieve en toegankelijke preventie- en teststrategieën en zorg voor alle betrokken doelgroepen zijn dus noodzakelijk. Vooral in tijden van pandemie is dit belangrijk vanwege de precaire situatie waarin een deel van deze mensen zich bevindt."
"Het voorstel voor een voortgezet nationaal HIV Plan 2020-2026 bevat relevante acties voor de aanpak van de hiv-epidemie in België en vormt aldus een opportuun beleidskader voor samenwerking en communicatie tussen de gezondheidsautoriteiten en de actoren van het hiv-werkveld.”
Een gelijkaardig geluid weerklinkt bij Sensoa, het Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid: "De hiv-cijfers stellen gerust: de daling van nieuwe diagnoses zet zich duidelijk verder. Zo hebben de versoepelingen van de veiligheidsmaatregelen na de eerste lockdownperiode niet tot een compensatiegedrag geleid waarbij alle preventie overboord werd gegooid."
"Sensoa leest in deze cijfers een verderzetting van het engagement van verschillende doelgroepen in de preventie van hiv. Deze cijfers steunen Sensoa in zijn strategie om doelgroepen gericht aan te spreken om zich te laten testen of om PrEP te overwegen. Sensoa wil zich ook engageren naar een meer diverse en inclusieve aanpak om die groepen waarin we de daling niet weerspiegeld zien, beter te bereiken. De toegang tot diensten en informatie op maat van de huidige diversiteit blijft cruciaal om de cijfers verder te doen afnemen."