Van nationale trots tot hoofdpijndossier: wie wil de oudste bank ter wereld overkopen?

Volgens de afspraken met de Europese Unie moet Monte dei Paschi di Siena voor het eind van het jaar weer in private handen zijn. Maar de onderhandelingen tussen het Italiaanse ministerie van Financiën en potentiële koper UniCredit liepen eind oktober op de klippen. Er werden geen mededelingen gedaan over de reden, maar in de wandelgangen werd duidelijk dat UniCredit wilde dat de overheid de herkapitalisering voor haar rekening zou nemen. Dat zag de regering van Mario Draghi niet zitten.

De Italiaanse overheid zal nu wel de 4 miljard euro die nodig is om Monte dei Paschi te herfinancieren uit eigen zak moeten betalen. Dat geld dat komt boven op de 5,4 miljard euro die in 2017 al nodig was om de bank van het faillissement te redden. 

Publieke financiering van banken is sinds 2015 officieel niet meer toegestaan in de Europese Unie. Italië deed het via een omweg en met toestemming van de Europese Commissie, maar wel op voorwaarde van een snelle verkoop. Nu moet het ministerie van Financiën aan de Europese instanties vragen of de privatisering van de Monte dei Paschi di Siena nog even mag worden uitgesteld. De toekomst van de 550 jaar oude bank hangt aan een zijden draadje, er moet een partner gevonden worden en snel ook. 

Glorietijd

Het Palazzo Salimbeni is het neogotische hoofdkantoor van Monte dei Paschi di Siena, de trots van het middeleeuwse Toscaanse stadje. Een juweel, zowel het palazzo zelf als de bank, sinds midden jaren negentig eigendom van de stichting Fondazione Monte dei Paschi. Bij de beursgang in 1999 was de Fondazione de op een na rijkste stichting van Europa, onder andere door de enorme onroerendgoedportefeuille.

Met dat enorme kapitaal werd de stichting dé financier van het culturele en sportieve leven van Siena. De plaatselijke basketbalclub Mens Sana won onder de naam Montepaschi Siena tussen 2006 en 2011 vijf Serie A-titels op een rij, de plaatselijke voetbalclub Siena Calcio deed in dezelfde periode met bancair sponsorgeld redelijk mee in de Serie A en ook de wereldberoemde Palio - de paardenrace door de straten van Siena - floreerde met geld van de Monte dei Paschi. Het kon niet op in Siena. 

Inmiddels is zowel de basketbal- als de voetbalclub failliet en betaalt de Italiaanse overheid de bijdrage aan de beroemde paardenrace. De val van Monte dei Paschi di Siena begon met de overname van de bank AntonVeneta in 2007. De kersverse bestuursvoorzitter Giuseppe Mussari, advocaat en naar eigen zeggen iemand die niet zoveel weet van bankieren, kocht AntonVeneta uit de boedel van het Nederlandse ABN Amro voor 9 miljard euro, bijna twee keer de werkelijke waarde van de bank. Toch keurde de Italiaanse centrale bank de deal goed. 

Verlies van 4,7 miljard euro

Het gevolg liet zich raden: Monte dei Paschi sloot het boekjaar 2011 af met een verlies van bijna 4,7 miljard euro. Mussari trad terug en werd weer advocaat. In 2019 werd hij, samen met andere bestuurders van de bank, in eerste aanleg veroordeeld tot zeven jaar en zes maanden omdat hij met duistere acties had geprobeerd de gaten in de balans van de Monte dei Paschi te dichten. 

Na jaren kwakkelen en vanuit de overheid gestuurde reddingsacties, die volgens Bloomberg ruim 18 miljard euro belastinggeld hebben gekost, en een mislukte herkapitalisering op de financiële markten besloot de Italiaanse regering in 2017 tot een bail-out. De schatkist werd met 64 procent grootaandeelhouder van de bank - formeel om het spaargeld te redden, in de praktijk om de bank zelf te redden. Het idee was de bank te reorganiseren en zo snel mogelijk weer te verkopen. 

Dat is nu dus mislukt, UniCredit wil Monte dei Paschi niet. Volgens analisten is er wel interesse voor de oudste bank ter wereld, maar dan moet het juweeltje wel eerst goed afgestoft, schoongemaakt en bijgeslepen worden.