Ziekenhuizen staan voor moeilijke keuzes: wie krijgt het laatste ic-bed en wie niet?

“Alsof je met één pennentrek bedden kunt bijmaken of het gebrek aan handen op intensieve zorg oplossen. Dan mogen ze hier zelf de stekker komen uittrekken bij de niet-covidpatiënten.” De omzendbrief van het Hospital & Transport Surge Capacity Comité (HTSC) met de boodschap dat alle niet-dringende zorg met twee weken moet uitgesteld worden, valt in slechte aarde bij verschillende ziekenhuizen. Ook Frank Vermassen, hoofdarts van UZ Gent, vindt een algemene richtlijn over hoe ziekenhuizen zich moeten voorbereiden op de verdere toestroom aan covidpatiënten overbodig. “Ik kan me volledig vinden in het doel dat men voor ogen heeft: de werking op intensieve zorg optimaliseren. Maar je moet toch nadenken over hoe dat doel het best bereikt kan worden? Zijn de ziekenhuizen zelf niet het best geplaatst om te oordelen over welke zorg nog mogelijk is?” 

Het aantal covidpatiënten op intensieve zorg is geklommen naar 792. Als de huidige stijging aanhoudt, gaan we rond 10 december naar 1.000 bezette ic-bedden. Veel hoger dan dit kunnen we niet gaan, anders dreigt er niet genoeg personeel te zijn op intensieve zorg voor de acute niet-covidzorg. “Vandaar dat we personeel van ontwaakzalen en operatiekwartieren moeten overhevelen naar de intensieve zorg”, zegt Marcel Van der Auwera van het Hospital & Transport Surge Capacity comité (HTSC). 

Concreet vraagt het HTSC van de ziekenhuizen om alle niet-dringende zorg met twee weken uit te stellen. Het gaat om uitstelbare activiteiten die gebruikmaken van intensieve zorg, maar ook om operaties met daghospitalisaties. Bij de ziekenhuizen klinkt echter dat zulke operaties en de capaciteit op intensieve zorg niet noodzakelijk met elkaar te maken hebben. “Het is niet zo dat je door operaties aan wijsheidstanden uit te stellen opeens extra personeel op intensieve zorg hebt. Het enige wat hierdoor zou gebeuren, is dat we in januari een extra golf aan uitgestelde zorg krijgen.” 

Niet-covidzorg

Het HTSC antwoordde woensdag op de kritiek vanuit de sector door een nieuwe brief rond te sturen waarin toegevoegd wordt dat ziekenhuizen nog steeds zelf keuzes kunnen maken over welke niet-covidoperaties mogen doorgaan. “Als er ziekenhuizen zijn die de volle capaciteit kunnen voorzien, gaan we uiteraard niet verhinderen dat ze daarnaast nog extra niet-covidzorg kunnen toedienen. Dan zijn we daar alleen maar blij om”, zegt Van der Auwera. 

Bij steeds meer ziekenhuizen zijn alle ic-bedden nu al bezet. Dat is bijvoorbeeld in UZ Gent en UZ Brussel het geval. Door patiënten te transfereren naar andere ziekenhuizen, bijvoorbeeld in Wallonië, kunnen ze momenteel verhinderen dat er keuzes gemaakt moeten worden over wie het meest nood heeft aan intensieve zorg. Als het aantal ic-patiënten zoals voorspeld blijft doorgroeien, zullen er wellicht ook transfers naar het buitenland moeten gebeuren, voor zover ze daar nog niet tegen de maximumcapaciteit zitten. “Anders komen we in een situatie terecht waarin we afdelingen tussen verpleegkunde en intensieve zorg moeten opzetten, of dat er helaas pijnlijke keuzes gemaakt moeten worden over welke patiënt voorrang krijgt bij intensieve zorg”, zegt Van der Auwera. 

In Oostenrijk is er nu al sprake van dergelijke triage waarbij artsen prioriteit geven aan patiënten met de beste overlevingskansen. Zover is het in ons land voor alle duidelijkheid nog niet. Volgens Margot Cloet, topvrouw van Zorgnet-Icuro, moet die vraag in ons land wel dringend het onderwerp worden van een parlementair debat. “Ga je mensen op basis van hun ziekte of pathologie voorrang geven of geef je voorrang aan patiënten die de meeste kans hebben om te genezen, zoals in Nederland het geval is bij code zwart?” 

Wel is er in principe al een leidraad voor ziekenhuizen. Die werd in de eerste golf opgesteld door een ethische commissie, in opdracht van de Vereniging voor Intensieve Geneeskunde. “In principe verschilt deze niet van de principes die altijd gelden op intensieve zorg, waar we dat soort keuzes – ook voor corona – dagelijks moeten maken”, zegt intensivist Geert Meyfroidt, die toen de Vereniging voor Intensieve Geneeskunde leidde. Ook in België geldt het principe dat voorrang gegeven moet worden aan de patiënt met de beste overlevingskansen. Zo wordt rekening gehouden met de gezondheidstoestand van de patiënt, op basis van de Clinical Frailty Score (CFS) of met het feit of de patiënt terminaal ziek is of orgaanfalen heeft. 

Risico’s

Meyfroidt benadrukt echter dat zulke keuzes altijd plaatsvinden in overleg met de patiënt en de familie van de patiënt. Anders dan in Nederland houdt men in België in principe geen rekening met de leeftijd van de patiënt. “Dat is geen medisch criterium”, zegt Meyfroidt. “Iemand van 60 die dagelijks sport, kan gezonder zijn dan iemand van 40 met een ongezonde levensstijl.”

Ziekenhuizen hopen vooral dat het niet zover hoeft te komen. “Ik denk niet dat de maatschappij ten volle beseft welke risico’s we aan het nemen zijn", zegt hoofdarts Katrien Bervoets van de ziekenhuisgroep ZNA. “Als we vragen om onze contacten te beperken, doen we dat om zorg te kunnen toedienen aan iedereen die je liefhebt.”