Alles lijkt duurder te worden, maar sommige prijzen dalen. Hoe zit dat? ‘Laat je niet verblinden door prijsdalingen’

Zijn alle producten duurder geworden?

Inflatie betekent dat de algemene prijzen van goederen en diensten stijgen. Dat is nu al enkele maanden achter elkaar het geval. In november was de inflatie 5,64 procent. Betekent dat dan dat alle producten duurder zijn geworden? Neen, de inflatie wordt berekend op basis van een korf aan goederen en diensten die representatief moeten zijn voor het dagelijks leven. Binnen die korf worden sommige zaken duurder, andere goedkoper.

Het zijn vooral de energieprijzen die fiks gestegen zijn (+46,4 procent), goed voor 3,92 procent van de totale inflatie. Afgelopen maand daalden de prijzen voor fruit, producten voor lichaamsverzorging, vliegtuigtickets, zuivelproducten en onderhoudsproducten dan weer.

In vergelijking met november vorig jaar vallen vooral de dalingen voor televisies (-10,1 procent), software (-8,7 procent) en smartphones (-6,5 procent) op. Is het dan nu het moment om pakweg een nieuw televisietoestel aan te schaffen? “Laat je niet verblinden door prijsdalingen”, zegt Koen De Leus, econoom bij BNP Paribas Fortis. “Het kan zijn dat de prijs voor televisietoestellen vorig jaar in november net veel hoger lag doordat iedereen er eentje wilde aanschaffen tijdens de lockdown.” Ook professor Economie Koen Schoors (UGent) is voorzichtig. “Voor wie net een televisie of smartphone nodig heeft, is het misschien interessant. Maar dit gaat om producten die we misschien om de tien of vijf jaar moeten kopen. Terwijl de inflatie zich vooral laat voelen bij die zaken die we dagelijks nodig hebben: uiteindelijk valt er niet aan te ontsnappen.”

Is er dan niets dat gewone consumenten kunnen doen?

Eigenlijk bitter weinig. “Wel is het misschien het goede moment om een paar uitgaven tegen het licht te houden”, zegt Peter Vanden Houte, hoofdeconoom bij ING België. “Denk dan aan abonnementen die je toch minder blijkt te gebruiken dan je had geanticipeerd.”

Onderzoek toont dat mensen in de eerste plaats reageren op inflatie door minder uit te geven. “Is de inflatie hoger dan 1 procent, dan zullen consumenten hun uitgaven met 0,2 procent bijstellen in het volgende kwartaal”, zegt De Leus. “Houdt de inflatie aan, dan wordt dat zelfs 0,3 procent in het tweede en derde kwartaal. Wordt de inflatie vooral gedreven door een stijging in de energieprijzen, dan kan je die percentages bijna verdubbelen.”

Het wrange is dat niet iedereen evenveel moet beknibbelen op zijn budget. “Minder begoede mensen, bij wie de basisuitgaven zoals energie een grotere hap uit het budget nemen, zullen dit harder voelen”, zegt De Leus. Maar, zo benadrukken alle experten, voorlopig is de verwachting dat de inflatie binnenkort terug zal afnemen.

Compenseert de indexering de inflatie?

Om de prijsstijgingen op te vangen, volgen wedden, lonen, uitkeringen en pensioenen de inflatie in ons land automatisch. Dat gebeurt wanneer de zogenaamde gezondheidsindex boven de 2 procent uitstijgt. Die wordt berekend met dezelfde korf, minus benzine, diesel, alcohol en tabak - vandaar de naam.

Momenteel bedraagt de gezondheidsindex 4,8 procent. Dat is slechts een klein beetje lager dan de algemene prijsstijging van 5,64 procent. Op die manier tracht de overheid het verlies aan koopkracht te compenseren. Inflatie betekent immers dat je met hetzelfde geld minder kan kopen. “Stel dat je met jouw salaris vandaag 100 producten kunt kopen”, zegt De Leus. “Dankzij een inflatie van 5,64 procent kan het zijn dat je daardoor plots slechts 99 producten kan kopen.” Bedrijven zijn dan weer minder happig op de indexering: zij zien hun loonkost stijgen.

Deze week berekende SD Worx dat 400.000 bedienden van paritair comité 200 zo hun loon zullen zien stijgen met 3,5 procent in januari. “Op termijn zal iedereen die in loonverband werkt die indexering volgen”, zegt Vanden Houte. “Dat gebeurt niet in elke sector op hetzelfde moment: soms wordt dat per maand bijgesteld, zoals in de financiële sector, soms is dat pas na een jaar.” Dat geldt uiteraard niet voor zelfstandigen. Al kunnen zij hun prijzen op termijn wel zelf verhogen.

Is inflatie goed voor spaargeld?

Kort en krachtig: neen, hoge inflatie is desastreus voor spaarboekjes. “Zeker gezien de rente al jarenlang ongeveer gelijk is aan nul procent”, zegt Schoors. “Spaargeld smelt onder die omstandigheden als sneeuw voor de zon. Er zijn in de Belgische geschiedenis nog niet veel periodes geweest waarin dat zo extreem was.”

Geen goed nieuws voor Belgen, voor wie geld oppotten een nationale sport is. “Soms zie je dat mensen in periodes van stress, zoals deze, echter de reflex hebben om net meer te gaan sparen”, zegt Schoors. “Dat zou met een daling van de koopkracht van meer dan 5 procent geen slim idee zijn.” Dan is investeren - voor wie het kan - een beter idee. Schoors schuift drie mogelijkheden naar voor. “Je kan eerst en vooral gewoon leuke zaken voor jezelf doen”, zegt hij. “Daarnaast kan je ook investeren in zaken die op termijn jouw kosten doen dalen. Denk bijvoorbeeld aan een nieuwe boiler, een zuinigere wagen of je huis beter isoleren. Ten slotte is het ook mogelijk om te investeren in aandelen, bijvoorbeeld van bedrijven die inzetten op een circulaire economie of minder olie- en gasafhankelijkheid, waardoor je er op termijn zelf wel bij vaart.”