HET DEBAT. Moeten ongevaccineerden voorrang in de zorg afstaan?

Lees alles over het coronavirus in dit dossier.

Gevaccineerden voorrang geven op ongevaccineerden, is volgens Loobuyck een moeilijke kwestie. “Het zijn niet de ongevaccineerden die de belangrijkste schuldigen zijn van deze crisis. De hoofdschuldige is de overheid, omdat die er niet in slaagt om de burgers en de werking van de ziekenhuizen te beschermen. De pandemie is intussen al twee jaar aan de gang, en toch blijven politici hun beleid in de eerste plaats afstemmen op de bezetting op intensieve zorg. Pas als de ziekenhuizen daar vol dreigen te lopen, nemen ze strengere maatregelen. Dat is veel te laat.”

De vaccinatie voor iedereen verplichten ligt volgens Loobuyck “op ethisch vlak moeilijk, omdat de lichamelijke integriteit ook belangrijk is”. Maar volgens hem bestaat er een tussenoplossing door mensen te verplichten naar een vaccinatiecentrum te gaan, net als de opkomstplicht bij verkiezingen. “Als ze de prik dan nog weigeren, kan je ze iets laten ondertekenen waarop staat dat ze op de hoogte zijn van de mogelijke gevolgen”, klinkt het. Eén van die gevolgen zou kunnen inhouden dat een job in de zorg niet langer mogelijk is, of dat ze “in een noodsituatie als coronapatiënt geen voorrang zullen krijgen op mensen die wel gevaccineerd zijn”. 

“Als mensen niet in het vaccinatiecentrum komen opdagen, kan de overheid een boete opleggen”, aldus Loobuyck. “Het is ook denkbaar dat wie de vaccinatie weigert een verplichte solidariteitstaks krijgt opgelegd, waarbij die persoon dan een geldsom betaalt die rechtstreeks naar de zorgsector gaat.”

Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke staat niet achter de visie van Loobuyck. “Dit is niet het beste idee. Voor sommige mensen is een boete niet zo erg. Maar voor heel veel mensen is een boete van 150 euro veel geld. Dan krijg je een vaccinvrijheid voor de rijken en een vaccinatieverplichting voor de armen. Dat vind ik revolterend als socialist”, zo reageerde hij eerder al in een interview in ‘De Morgen’.

“Een verplichte vaccinatie houdt nooit in dat iemand wordt gevangen om dan vastgebonden op een stoel een prik in de arm te krijgen. Dat strookt niet met de mensenrechten, want iedereen heeft recht op fysieke integriteit. Een medicijn onder dwang toedienen kan alleen in uiterst zeldzame omstandigheden, zoals bij een psychiatrische patiënt in een extreme toestand van acuut gevaar”, vertelt Tom Balthazar, hoogleraar gezondheidsrecht aan UGent aan onze redactie.

“Wie een verplichting weigert, riskeert een sanctie met strafrechtelijke of financiële gevolgen. Of je krijgt geen toegang meer tot bepaalde diensten. De laatste keer dat het Europees Hof voor de Rechten van de Mens uitspraak deed in zo’n vaccinatiekwestie was in april van dit jaar, omdat Tsjechië kinderen zonder bepaalde vaccins de toegang tot een crèche verbood. Dat werd aangeklaagd, maar het Hof oordeelde dat het wél kon.”

“Er zullen bij een verplicht coronavaccin ook absoluut radicalen zijn die nog liever de boete betalen of in de cel gaan zitten”, gaat Balthazar verder. “Toch zullen sancties ook wel helpen om sommigen te doen besluiten om het vaccin te nemen. Dat effect zien we al bij de coronapas in Frankrijk, hoewel er daar geen verplichting is.”

Margot Cloet van Zorgnet-Icuro pleit voor een parlementair debat over welke patiënten prioritair behandeld moeten worden. “Het is genoeg geweest met de bal in het kamp van de ziekenhuizen te leggen, het is nu aan de politiek om verantwoordelijkheid te nemen”, luidt het.

“Ga je nog mensen op basis van hun ziekte of pathologie voorrang geven of geef je voorrang aan patiënten die de meeste kans op slagen hebben, zoals in Nederland het geval is bij code zwart? Die vraag moet het onderwerp vormen van een parlementair debat”, aldus Cloet.

“Gevaccineerden worden minder ziek. Vaccinatie is natuurlijk niet zaligmakend. We moeten durven nadenken over verplichte vaccinatie van het zorgpersoneel”, zo reageerde Cloet eerder al. “Dit wordt een verhaal op lange termijn. De verplichte vaccinatie moet in overweging genomen worden. Ik zie geen andere uitweg.”

Filosoof Ignaas Devisch is het niet eens met Loobuyck. “De pandemische risico’s en het onzeker beleid verhaal je niet op individuele schouders”, vindt hij. “Het is amper doenbaar om consequent op te treden. Denk maar aan de verschillende levensstijlen die mensen hebben.”

Volgens Devisch is het veel nuttiger om “energie te stoppen in de voortgang van boosters en de wereldwijde verdeling van de vaccins”. Hij staat niet achter de idee van “straffen”. Volgens hem is er wel “betere informatie nodig op maat”.

“Mijn persoonlijke overtuiging is simpel: als arts moet je iedereen helpen. De ene patiënt heeft niet minder recht op hulp dan de andere”, vindt Patrick Lacor, afdelingshoofd interne geneeskunde en voorzitter van de ethische commissie in het UZ Brussel.

Toen de eerste hiv-besmettingen in de jaren 80 opdoken, werd de ziekte beschouwd als iets dat grotendeels zelf veroorzaakt werd. Wie zich netjes gedroeg had er geen last van. Dit stigma ziet Lacor nu ook terugkomen bij recente coronapatiënten. “De huidige discussie doet me denken aan die zogezegde zelfbeschadiging van hiv-patiënten. Destijds dachten ook veel mensen dat de patiënten dit zichzelf maar niet hadden moeten aandoen. Terwijl er voor iedere aandoening wel risicofactoren te vinden zijn.”

In België geldt het principe dat voorrang gegeven moet worden aan de patiënt met de beste overlevingskansen. Zo wordt rekening gehouden met de gezondheidstoestand van de patiënt, op basis van de Clinical Frailty Score (CFS) of met het feit of de patiënt terminaal ziek is of orgaanfalen heeft. 

Intensivist Geert Meyfroidt verduidelijkt dat er vandaag al een leidraad is voor ziekenhuizen die in de eerste golf opgesteld werd door een ethische commissie, in opdracht van de Vereniging voor Intensieve Geneeskunde. “In principe verschilt deze niet van de principes die altijd gelden op intensieve zorg, waar we dat soort keuzes – ook voor corona – dagelijks moeten maken”, zegt intensivist Geert Meyfroidt, die toen de Vereniging voor Intensieve Geneeskunde leidde. 

Meyfroidt benadrukt echter dat zulke keuzes altijd plaatsvinden in overleg met de patiënt en de familie van de patiënt. Anders dan in Nederland houdt men in België in principe geen rekening met de leeftijd van de patiënt. “Dat is geen medisch criterium”, zegt Meyfroidt. “Iemand van 60 die dagelijks sport, kan gezonder zijn dan iemand van 40 met een ongezonde levensstijl.”

Neurochirurg Geoffrey Lesage vindt dat vaccinweigeraars zelf voor de zorgkosten moeten opdraaien, zo stelt hij in een open brief.  “Op intensieve zorg is meer dan de helft van de patiënten niet gevaccineerd: als zij hun prik wel hadden gekregen, zou men komen op minder dan vierhonderd patiënten daar. Nu liggen er achthonderd en het stijgt nog.”

Volgens de arts durft de politiek niet drastisch genoeg ingrijpen. “Als het nodig was om zware infecties van simpele wonden te vermijden, werd er ingegrepen. Als je snijdt, doe het dan goed en twijfel niet. Niemand van onze excellenties durft de bistouri (i.e. scalpel) te hanteren, angstig als ze zijn om hun kiezers te verliezen.”

 “Reeds weken is het dweilen met de kraan open door mijn collega-specialisten om de vorige, uitgestelde zorg trachten weg te werken, en dit in een nooit volledig tot ontplooiing gekomen gezondheidssyteem. En nu mag alles opnieuw meteen gestaakt worden. Het jarenlange wanbeleid komt nu volledig tot uiting”, besluit hij.

En nu is het aan jou. Wat is jouw mening? Laat het weten in de comments onder dit artikel. We bundelen de boeiendste reacties vanavond in een nieuw stuk.

Welke zorg wordt uitgesteld? Moet ik bang zijn dat ik niet op spoed terecht kan? En wat zijn de criteria? Al uw vragen over het uitstellen van niet-dringende zorg (+)

Lot van binnenactiviteiten aan een zijden draadje: Jambon en Vandenbroucke willen opnieuw een Overlegcomité samenroepen (+)