‘Van een crisissituatie is hier in Zuid-Afrika gek genoeg geen sprake’: bellen met Afrika-correspondent Mark Schenkel

Oplopende besmettingen, reisverboden: de situatie in Zuid-Afrika klinkt ernstig. Merk je daar iets van? 

“De grote witte tenten waarin het ziekenhuis van de stad Pretoria hun covidafdeling heeft ondergebracht deden even een noodsituatie vermoeden toen ik daar woensdag aankwam. Maar al snel bleek dat die tenten daar al al sinds het begin van de pandemie staan. Vanwege besmettingsgevaar hebben ze ervoor gekozen geen covidpatiënten binnen de ziekenhuismuren te behandelen.

“Ik sprak een arts van de covidafdeling van dat ziekenhuis. Zij vertelde me dat daar momenteel zestien coronapatiënten zijn opgenomen. Op het hoogtepunt van de crisis afgelopen juli, toen het in Zuid-Afrika winter was, lagen er wel zeventig. De arts zei: ‘no panic’. Van een crisissituatie is hier gek genoeg geen sprake. Wel vond de arts het te vroeg om te oordelen wat voor gevolgen omikron echt gaat hebben. Ze adviseerde om over tien dagen nog eens terug te komen.”

Neemt Zuid-Afrika wel maatregelen om de nieuwe variant in te dammen?

“Op het moment geldt in Zuid-Afrika alertheidsniveau 1, terwijl pas bij niveau 5 de strengste maatregelen worden ingevoerd. Vooralsnog blijft het zo, ondanks de ontdekking van de nieuwe variant. President Cyril Ramaphosa heeft gezegd dat de overheid eerst nog kijkt of er daadwerkelijk een nieuwe golf komt. Hij wil nog geen lockdown-maatregelen.

“Maar er zijn wel degelijk wat beperkingen. Zo geldt er bijvoorbeeld officieel nog steeds een avondklok van 12 tot 4 uur ’s nachts. Bij binnenevenementen mogen maximaal 750 mensen aanwezig zijn, bij buitenevenementen is het maximum 2.000. Maar voor de rest gaat het leven gewoon door. De supermarkten en winkels zijn open, het verkeer is druk.”

Toch willen veel landen geen reizigers meer uit Zuid-Afrika. Is daar begrip voor?

“Dat ligt eraan wie je het vraagt. Sommige mensen zijn er helemaal niet mee bezig. Iemand op straat antwoordde: ‘what travel ban?’ Maar mensen die voor hun inkomen afhankelijk zijn van buitenlanders of toeristen voelen zich veelal machteloos.

“Zij vrezen inkomstenverlies. De lucratieve kerstperiode, waarin Europese toeristen naar het land komen, lijkt niet door te gaan. Ik was in een restaurant tegenover het huis waar Nelson Mandela heeft gewoond, een toeristische trekpleister. De manager vertelde dat ze maar vier klanten had vandaag. Dat is minder dan het aantal medewerkers. Ze wist niet of ze hen nog kon betalen. Al vijf personeelsleden heeft ze moeten ontslaan.

“De mensen hier vinden dat ze gestraft worden voor iets waar ze niks aan kunnen doen. Ook de president, een keurig beheerste man, sprak zich behoorlijk kwaad uit tegen de internationale reisverboden tijdens een persconferentie eerder deze week.”

In België horen we veel over de lage vaccinatiegraad in Afrikaanse landen. Hoe goed zijn de inwoners van Zuid-Afrika beschermd tegen het virus?

“Van alle volwassen inwoners is zo’n 35 procent volledig gevaccineerd. Dat lijkt weinig, maar van alle Afrikaanse landen is het één van de hoogste. Bovendien heeft Zuid Afrika genoeg vaccins liggen: meer dan 15 miljoen. Dat is op een bevolking van bijna 60 miljoen weliswaar nog niet genoeg om iedereen een prik te geven, maar ook dat kan nog worden aangevuld.

“Het oorspronkelijke doel van de regering was om tegen het einde van het jaar 70 procent van de volwassenen te vaccineren. Dat wordt moeilijk, maar de urgentie rond omikron wordt nu wel gebruikt om die graad op te krikken. President Ramaphosa oppert nu zelfs een vaccinatieplicht. Dat idee lijkt wel te landen, veel mensen willen er alles aan doen om een nieuwe lockdown te voorkomen.”

Hoe is het land tot nu toe door de crisis gekomen?

“Met veel schade. Zowel op het vlak van gezondheid als economie heeft de coronacrisis hier hard toegeslagen. Volgens officiële cijfers zijn er ruim 90 duizend coronadoden gevallen, in werkelijkheid waarschijnlijk nog veel meer. En de lockdowns brachten financiële en sociale schade. De scholen waren deze zomer dicht, alcohol was verboden en de avondklok begon al om 9 uur ’s avonds.

“Ik merk dat bij veel mensen de onzekerheid over de nieuwe variant er flink in hakt. Ze dachten dat ze het ergste achter de rug hadden, maar met de reisverboden is er een nieuwe klap bijgekomen. Iemand op straat zei tegen me: ‘We konden eindelijk weer vooruit en omhoog kijken, maar door de nieuwe variant kijken we allemaal weer achterom.’”