‘Ergerlijke schertsvertoning’: Fransen ontzet over houding Belgische speurders op proces over aanslagen in Parijs

“Het Belgische parket en de agenten spotten met het Franse gerecht en de slachtoffers”, schreef de voorzitter van Life For Paris, de grootste vereniging voor slachtoffers van de aanslagen in Parijs, dit weekend op Twitter. “Ontwijkende antwoorden, liever zich indekken dan de waarheid achterhalen. Een schande.”  

Intussen is ook de Franse pers overtuigd. “Velen vragen zich de relevantie af van deze getuigenissen van Belgische speurders”, schrijft France Inter, dat dagelijks verslag uitbrengt. Libération heeft het over een ‘nonchalante houding’, ergens tussen niet kunnen en niet willen antwoorden. 

Volgens advocaat Gérard Chemla, die 140 burgerlijke partijen vertegenwoordigt op het proces, ondermijnt het gebrek aan transparantie hun eigen onderzoek en versterkt het de argumenten van de verdediging, van de terroristen dus.

“Mijn cliënten zijn diep ontgoocheld”, verklaart advocate Samia Maktouf vanuit Parijs. Zij vertegenwoordigt veertig burgerlijke partijen. 

De sfeer sloeg al om toen enkele weken geleden bleek dat de zeven Belgische speurders enkel anoniem zouden getuigen, en dan nog via videogesprekken vanuit België. “Terwijl dit zo’n belangrijk en historisch proces is”, zegt Maktouf.

Niet enkel de slachtoffers nemen daar aanstoot aan. Vijf beschuldigden blijven uit protest weg uit de rechtszaal: Salah Abdeslam, Mohamed Abrini, Sofien Ayari, Osama Krayem en Mohamed Bakkali. Op woensdag kwam Krayem toch even luisteren naar wat over hem werd verteld, maar een dag later, op dag 53 van het proces, hernam hij zijn staking weer. 

“Ik denk dat de Belgische politie erin geslaagd is om zowel de burgerlijke partijen als de verdediging tegen zich te krijgen”, concludeert Thomas Renard, directeur van het International Centre for Counter-Terrorism in Den Haag.  “Dat is vrij uniek.”

Anonimiteit

Volgens het Belgische federaal parket is de beslissing om anoniem te getuigen vanuit België verdedigbaar. De Franse wet voorziet anonimiteit in de rechtbank enkel voor Franse antiterreurspeurders. De regering ging die wet aanpassen zodat voortaan ook buitenlanders er gebruik van konden maken, maar de wet geraakte niet op tijd gestemd. 

“De enige manier om onze speurders een gelijke behandeling te geven als hun Franse collega’s, was door de getuigenissen vanuit België te laten doorgaan”, zegt federaal procureur Frédéric Van Leeuw. 

De kritiek op de speurders is echter ook inhoudelijk. Ze lijken een tekst af te lezen, verwijzen vragen door naar collega’s, of blijken zelf geen onderzoeksdaden te hebben verricht in het dossier waarover ze uitleg komen verschaffen.

“Bij uitzondering van één magistraat bleken de speurders het onderzoek niet te kennen”, zegt advocate Samia Maktouf. “De speurders moeten toch de linken tussen de verschillende daders kennen, maar ze bleken niet in staat tot antwoorden. Onbekwaamheid kan het niet zijn, dus moet het minachting zijn.”

Het kan ook iets anders zijn. Binnenkort volgt een Belgisch proces naar de aanslagen in Parijs en er komt ook nog het assisenproces naar de aanslagen van 22 maart. De verklaringen in Parijs mogen geen impact hebben op die volgende processen.

Geen gebrek aan goede wil

Federaal procureur Van Leeuw weerlegt alvast dat er een gebrek aan goede wil zou zijn. Volgens hem zijn de verwachtingen te hoog gespannen doordat speurders in Frankrijk grotere verantwoordelijkheden hebben, terwijl ze in België onder controle staan van de onderzoeksrechter en procureur.

“Het hoort bovendien bij een assisenproces dat advocaten kritiek geven op het onderzoek, en in dit geval is 90 procent door Belgen uitgevoerd, dus dan komt de kritiek onze richting uit”, zegt Van Leeuw. “Ja, die aanslagen zijn een falen, maar de eerste verantwoordelijken zijn wel de terroristen.”