‘Waar leg je de grens? Wat met rokers en drugsverslaafden?’ Moeten gevaccineerden voorrang krijgen in het ziekenhuis?
Wie niet-gevaccineerd is, moet zelf maar opdraaien voor de kosten wanneer hij of zij met Covid gehospitaliseerd wordt. Dat zegt neurochirurg Thierry Lesage van het Aalsterse Onze-Lieve-Vrouwziekenhuis. Anderen pleiten ervoor om gevaccineerden in een ziekenhuis voorrang te geven op wie een prik weigert. Om maar te zeggen: de druk op niet-gevaccineerden neemt toe. Maar kan dat eigenlijk wel? We staken ons licht op bij specialisten in Gezondheidsrecht en checkten ook wat Unia hiervan vindt.
In een open brief stelde Geoffrey Lesage, neurochirurg aan het OLV-ziekenhuis in Aalst, dat “wie het coronavaccin weigert ook geen recht heeft op terugbetaalde zorg. Moraalfilosoof Patrick Loobuyck (U Antwerpen) lanceerde een gedurfd voorstel: opkomstplicht voor vaccinatie. Wie weigert, moet verklaring ondertekenen en verliest voorrang in de zorg.
“Je moet er toch over waken dat je geen mensen discrimineert op basis van hun gezondheidstoestand. Iedereen heeft recht op zorg en daarom is het belangrijk dat die zorg zo laagdrempelig mogelijk is”, zegt Thierry Vansweelvelt, hoogleraar Gezondheidsrecht van de U Antwerpen. “Je mag daarom niet discrimineren op basis van iemands gezondheidstoestand. Mensen laten betalen: dat staat haaks op dat principe.”
Geldt dat dan ook voor bijvoorbeeld boksers en bergbeklimmers? Het zou zomaar kunnen dat die mensen met verwondingen in een ziekenhuis belanden. Daarvan zeggen we toch ook niet dat ze niet mogen worden opgenomen?
“Waar leg je trouwens de grens? Je kan dan ook onderscheid maken voor rokers of drugsverslaafden. En zelfs voor mensen die gevaarlijke sporten beoefenen zoals boksen of bergbeklimmen. Het zou zomaar kunnen dat die met verwondingen in een ziekenhuis belanden. Daarvan zeggen we toch ook niet dat ze niet mogen worden opgenomen. Het is hun keuze om die sport te beoefenen, zelfbeschikkingsrecht is ook een heel belangrijk recht. Pas op: dat zelfbeschikkingsrecht is niet absoluut. Daarom is het vaccin tegen kinderverlamming bijvoorbeeld wettelijk verplicht.”
Steven Lierman, hoogleraar Gezondheidsrecht KU Leuven beaamt: “Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft eerder dit jaar in het kader van een verplichte poliovaccinatie bij minderjarigen geoordeeld dat de verplichting van dat vaccin niet in strijd is met de mensenrechten. Het oordeel was dat overheden onder voorwaarden zo’n verplichting kunnen opleggen en daar dan ook sancties kunnen aan verbinden. Vastbinden en inspuiten is niet mogelijk, maar je mag natuurlijk een stok achter de deur hebben, zoals in dit geval een boete voor de ouders of het kind weigeren om kleuteronderwijs te volgen.”
Het risico op ernstige neveneffecten is niet noodzakelijk een reden om het vaccin niet te verplichten. De individuele belangen delven vaak het onderspit tegen het algemene belang.
“Dat betekent dat de overheid in deze pandemie de afweging moet maken of dat zo’n maatregel proportioneel is ten aanzien van het legitieme doel, het beschermen van de volksgezondheid”, vervolgt Lierman. “Je moet dan de aard van het virus, de effectiviteit van het vaccin ten opzichte van nieuwe varianten, alsook de potentiële risico’s van zo’n vaccin in overweging nemen. Het risico op ernstige neveneffecten is trouwens niet noodzakelijk een reden om het vaccin niet te verplichten. De individuele belangen delven vaak het onderspit tegen het algemene belang.”
“Nu willen sommige artsen en ziekenhuizen zelf het onderscheid maken tussen gevaccineerden en niet-gevaccineerden. Dat is uiteraard problematisch omdat de overheid zelf geen gevolgen heeft gekoppeld aan niet-vaccinatie”, zegt Lierman. “De antidiscriminatiewetgeving verhindert dat private actoren dat onderscheid maken.”
“Voorrang voor gevaccineerden in ziekenhuizen: ik vind dat een merkwaardige discussie”, zegt Vansweevelt. “Artsen en ethici hebben de clinical frailty scale, een kwetsbaarheidsschaal opgesteld. Bijna elke spoedarts gebruikt die lijst met negen categorieën, van uiterst fit tot terminaal, om in tijden met te weinig middelen de juiste keuze te maken. Er wordt geen voorrang gegeven op basis van leeftijd of levenswijze, neen, men kijkt gewoon naar wie de beste overlevingskansen heeft en welke levenskwaliteit die zal hebben wanneer hij het ziekenhuis verlaat en dat lijkt me een heel objectieve maatstaf.
Het is voor het eerst dat er privileges worden uitgesproken voor gevaccineerden in een essentiële sector als de zorg. Voorheen ging dat over op restaurant gaan of naar een festival, of op reis
Bij Unia, de interfederale en onafhankelijke expert op het vlak van gelijke kansen en antidiscriminatie, houden ze hun hart vast: uitspraken als die van Loobuyck en Lesage zullen opnieuw leiden tot tientallen, misschien wel honderden meldingen. Al enkele maanden zijn er meer Covid-gerelateerde meldingen dan andere. De organisatie ontving in augustus 302 meldingen van burgers die hun ongenoegen uitten over de uitspraak in de media van Marc Noppen (CEO van UZ Brussel) om “niet-gevaccineerden het zo moeilijk mogelijk maken”.
“Het is voor het eerst dat er privileges worden uitgesproken voor gevaccineerden in een essentiële sector als de zorg”, zegt directeur Els Keytsman. “Voorheen ging dat over op restaurant gaan of naar een festival, of op reis, maar dat was iets anders dan de gezondheidszorg. Mochten dergelijke privileges worden doorgevoerd, ga je de meest kwetsbare mensen in de kou zetten. En het wantrouwen wordt groter. Als je blijft pleiten om gevaccineerden veel meer voordelen te geven, dan gaan we die polarisering blijven voelen. De ploeg van 11 miljoen bestaat al lang niet meer.”