De vergissing van het Overlegcomité: ‘Een compromis zoeken werkt in een pensioenhervorming, maar niet in een pandemie’

Wat is er beslist?

“De belangrijkste verandering zit ’m in het onderwijs. Daar gaan we naar een week ‘afkoeling’, weliswaar niet nu, maar pas over twee weken. In feite komt er dus een week kerstvakantie bij. In afwachting moeten alle kinderen vanaf zes wel een mondmasker dragen, ook buiten de schoolomgeving, en komen er strengere voorschriften voor luchtveiligheid en quarantaines. Dat is een politiek compromis tussen degenen die meteen de schoolpoorten wilden sluiten – de GEMS-adviseurs spraken van een periode van tien dagen – en degenen die de scholen te allen prijze willen openhouden.

Bekijk hier alle beslissingen van het Overlegcomité in één overzicht.

“Het compromis is exemplarisch voor de gehele besluitvorming van dit Overlegcomité. Als je het rapport van de GEMS-expertenadviesgroep als maatstaf neemt, verandert er niet eens zo gek veel. In dat rapport, dat gisteren bij coronacommissaris Pedro Facon werd ingeleverd, werd stevig doorgepakt, niet alleen in indoorevenementen en in het onderwijs, maar bijvoorbeeld ook in de horeca en het privéleven. Veel van die voorstellen hebben de politieke onderhandelingen niet overleefd. Zo komt er dus geen onmiddellijke schoolsluiting, geen vervroegd sluitingsuur in de horeca, geen beperking op indoorsport en geen verplichte herintrede van de bubbel om privécontacten te begrenzen.

“Grotere indoorevenementen worden verboden, ook de zittende. De grens wordt daarbij gelegd op tweehonderd deelnemers. Pijnlijk voor organisatoren, die zich de moeite getroostten om zo veilig mogelijk te werken. Zij zijn in zekere zin het slachtoffer van enkele riskante massa-events die ook nog altijd konden doorgaan als er niet ingegrepen werd. Het Overlegcomité eindigt dus – behalve in het onderwijs – met minder maatregelen dan Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) oorspronkelijk had voorgesteld. Kleinere cultuurvoorstellingen, in theater en cinema, blijven grotendeels gespaard.”

Wat was het grootste twistpunt?

“Onderwijs. De GEMS-experts stelden een afkoelingsperiode van tien (kalender)dagen voor, maar daar is niet op ingegaan. De federale regering, met premier De Croo (Open Vld) en minister Frank Vandenbroucke (Vooruit), was nog wel geneigd het advies te volgen. In de Kamer riep premier De Croo gisteren iedereen op “over de eigen schaduw te stappen” en alle taboes te laten vallen. Daarmee doelde hij op de weerstand om in te grijpen in de scholen. Maar uiteindelijk blijkt het verzet van N-VA en PS te groot. Zij leveren in de Vlaamse en Franstalige gemeenschap de minister van Onderwijs. Uiteindelijk eindigen we met een merkwaardig compromis. Ja, er wordt gesloten, maar wel pas in de week voor kerst. Op de huidige stand van de besmettingsgolf zal dat geen enkele impact hebben.

“De schoolkwestie ís ook niet eenvoudig, zeker als het gaat over kleuter- en lager onderwijs. Aan de ene kant zijn er de cijfers. In scholen vindt het virus een groot reservoir van jonge kinderen die per definitie niet gevaccineerd zijn. De verspreiding van het virus gaat in die leeftijdsgroep momenteel veruit het snelst. Gelukkig worden kinderen zelf maar uiterst zelden ernstig ziek door corona. Wel kunnen ze het virus doorgeven aan ouders, leerkrachten en ga zo maar door. Die besmettingsketen doorbreken kan dus een argument zijn om de scholen even te sluiten. De situatie is in veel scholen sowieso penibel. In bijna negen op de tien scholen is een coronacluster vastgesteld. Het aantal effectieve sluitingen loopt in Vlaanderen op tot boven de honderd, maar ook in andere scholen zijn er klasquarantaines, ziek uitvallende leerkrachten en kinderen die nog amper een normaal lessenrooster krijgen.

“Daar staat tegenover dat jonge kinderen thuis houden een grote maatschappelijke impact heeft. Ten eerste voor de kinderen zelf: digitaal afstandsonderwijs biedt geen soelaas in de lagere school. Leerachterstand is het gevolg, met name bij kinderen in een kwetsbaar milieu. Voor gezinnen brengt dit bovendien stevige organisatiezorgen teweeg. Uit vorige lockdowns weten we dat dit behalve stress in sommige gevallen ook tot een toename van intrafamiliaal geweld leidt. Dus ja, ondanks de cijfers zijn er goede argumenten om de scholen te sparen. Maar om dat te compenseren moet je dan wel naar andere sectoren durven te kijken waar mensen elkaar ontmoeten. Dat is ook niet of amper gebeurd.”

Dit geeft geen fraai beeld van de politiek. Wat is het probleem?

“De opeenvolging van Overlegcomités toont een beeld van het beleid dat weinig vertrouwenwekkend is. De regeringen zijn voortdurend op achtervolgen aangewezen. De maatregelen van vorige week zouden op 15 december pas geëvalueerd worden. Maar kijk, het is 3 december en hier staan we weer. Zijn de cijfers dan dermate verrassend geëvolueerd dat er moet ingegrepen worden? Eigenlijk niet, want de cijfers waren al verontrustend slecht, en de piek van de golf lijkt eindelijk in zicht.

“Het basisprobleem blijft dat het beleid covid in deze vierde golf onderschat heeft. Kijk nog even naar dat GEMS-rapport van gisteren. Uit het rapport spreekt een zekere frustratie. Al sinds augustus waarschuwen de experts voor de risico’s op een zware besmettingsgolf in het najaar. Maar die adviezen zijn nooit helemaal en soms helemaal niet gevolgd. En nu staan we waar we staan. 

“Te lang hebben politici erop vertrouwd dat de redelijk succesvolle vaccinatiecampagne er voor zou zorgen dat de najaarsgolf netjes binnen de perken zou blijven. Velen, ook buiten de politiek, hebben zich daarop verkeken. Maar toen duidelijk werd dat de golf niet onder controle was, is onvoldoende ingegrepen. De typisch politieke reflex om een compromis te zoeken heeft het gehaald, ook nu weer. Dat werkt in een pensioenhervorming, maar niet in een pandemie. Met een virus sluit je geen deals. Het is toch opmerkelijk dat zo goed als alle Europese regeringen zich op dit punt blijven mispakken. Zelfs het om zijn grondig bestuur geroemde Duitsland zit in slechte papieren.”

Wat zeggen de cijfers intussen?

“De piek van de golf is in zicht. Het aantal besmettingen stijgt nog licht, maar belangrijker is dat het aantal ziekenhuisopnames stagneert, rond de 3.700. Die stagnatie zet zich wel nog niet door op de afdelingen intensieve zorgen, waar we intussen boven de 800 covidopnames zitten (821 volgens het laatste cijfer). Daar is nog weinig marge. Voor alle patiënten samen zijn er nog zowat kleine 150 bedden beschikbaar op alle ic-afdelingen samen in ons land. Het zal kantje boord zijn.

“Het bemoedigende nieuws, als je het zo mag noemen, is dan toch dat de bezetting in ziekenhuizen en ic-afdelingen mogelijk lager gaat uitvallen dan in de meest pessimistische scenario’s was uitgetekend. Het afnemen van het aantal contacten tussen mensen speelt daar een rol in. Belangrijk is ook dat de boostercampagne bij de oudere leeftijdsgroepen vruchten begint af te werpen. Bij de gevaccineerden zijn het vooral oudere mensen en risicopatiënten die kwetsbaar zijn voor de deltavariant. Door het boostervaccin krijgen zij nu de nodige extra bescherming, wat zich meteen vertaalt in lagere ziekenhuisopnames. De boostercampagne is intussen aardig op stoom: in de categorie 65-plus heeft meer dan de helft van de Belgen al een derde prik gehad.

“Het is belangrijk om ook dit hoopvolle nieuws te blijven melden, maar we zijn er nog niet. We weten niet wat na de piek komt: een plateau op zorgwekkende hoogte, een trage daling, of kan het sneller? Eigenlijk kan de overbelaste zorg die eerste twee scenario’s, die op dit moment de meest realistische zijn, ook niet aan. In die zin blijven extra beperkende maatregelen zinvol, hoe vervelend ze ook zijn. Die zijn er amper. De regeringen blijven harde keuzes uitstellen. En dus blijft de druk op de zorg immens, zelfs met stabiliserende cijfers. Dat blijft riskant.” 

Op de achtergrond roert ook de omikronvariant zich. Is daar nog nieuws over?

“De situatie blijft onzeker, maar de cijfers uit Zuid-Afrika, waar de opmars van omikron het snelst doorzet, tonen weinig reden tot geruststelling. Zo neemt het aantal ziekenhuisopnames daar nu toch fluks toe. Het hoopvolle idee dat omikron kan helpen om de deltavariant te vervangen door een veel mildere besmettingsziekte moet stilaan verlaten worden. Een tweede zorgwekkende vaststelling is dat omikron relatief vaak tot herbesmetting leidt bij mensen die al eerder door delta besmet waren en daar een zekere immuniteit aan overhielden. Ook het idee dat mede door massale besmetting groepsimmuniteit kan verkregen worden, komt dan te vervallen.

“De belangrijkste bron van hoop komt, alweer, van de vaccins. In Zuid-Afrika treft omikron een bevolking die maar in zeer beperkte mate gevaccineerd is. Dat is anders bij ons. Te hopen valt dus dat vaccins een robuust schild blijven tegen ernstige ziekte. Maar dat betekent wel dat het belang van een efficiënte boostercampagne – voor iedereen, zo snel mogelijk – nog toeneemt. En het betekent ook dat regio’s met een lager besmettingspercentage – Brussel – toch weer kwetsbaar worden. Inzetten op het vaccineren van zoveel mogelijk mensen wordt dus toch weer de grootste prioriteit.

“De verspreiding van omikron in België valt voorlopig nog mee. Er zijn nu vijf bevestigde gevallen, terug te brengen tot drie clusters, met een oorsprong in het buitenland. Toch is er amper nog twijfel dat de variant ook hier vroeg of laat zal doorbreken. Dat betekent dat het belangrijk zal blijven om een aantal essentiële veiligheidsmaatregelen – verluchting, mondmasker, vaccinatie – te handhaven, ook als de deltagolf weer afneemt.”