Blunders, leugens en een doorlopend toilet: de laatste dagen van seksdelinquent Jeffrey Epstein

Jeffrey Epstein, de gevallen financier die in een gevangenis in Manhattan vastzat wegens federale aanklachten voor seksuele mensenhandel met onder andere minderjarige meisjes, werd op een ochtend in juli 2019 bewusteloos aangetroffen op de vloer van zijn cel met een reep beddenlaken rond zijn gekneusde nek.

In de uren en dagen na de mislukte zelfdodingspoging beweerde Epstein dat hij een “heerlijk leven” leidde en ontkende hij dat hij eraan dacht het te beëindigen, ook al werd hij in het oog gehouden wegens suïciderisico en keek hij tegen enorme juridische problemen aan.

“Ik ben er niet op uit mezelf van kant te maken”, zei Epstein tegen de gevangenispsycholoog, volgens documenten van het Bureau of Prisons die niet eerder werden vrijgegeven. Hij was een “lafaard” die niet tegen pijn kon, legde hij uit. “Ik zou mezelf dat nooit aandoen.”

Maar twee weken later was dat precies wat hij deed. Op 10 augustus overleed hij in zijn cel in het Metropolitan Correctional Center. Hij had zichzelf met een beddenlaken opgehangen, oordeelde de gerechtsarts.

Na een leven vol manipulatie bleef Epstein tot het einde bedriegen. Hij bleef cipiers, advocaten en speciaal opgeleide gedetineerden die hem de klok rond in de gaten moesten houden dingen voorliegen. Dat blijkt uit de documenten, die deel uitmaken van een meer dan 2.000 pagina’s tellend dossier van het Federal Bureau of Prisons dat The New York Times kon inkijken, nadat de krant een rechtszaak had aangespannen in het kader van de Freedom of Information Act.

Uit de gedetailleerde notities en verslagen die werden bijgehouden door mensen die met Epstein in contact kwamen in de 36 dagen dat hij vastzat, blijkt dat hij hen herhaaldelijk verzekerde dat hij nog veel had om voor te leven, maar dat hij ook aangaf dat hij alsmaar moedelozer werd. Die aanwijzingen leidden tot weinig actie vanwege de gevangenis en het Bureau, die in de aanloop naar de uiteindelijke dood van Epstein de vergissingen op elkaar stapelden.

Los van de juridische en administratieve implicaties biedt de collectie documenten een uiterst intieme en gedetailleerde inkijk in de laatste dagen van Epstein, en presenteert ze iets wat vaak ontbreekt in publieke rapporten: zijn stem.

Hij bracht veel dagen in een vergaderruimte door samen met zijn advocaten, om zo uit zijn klamme en vuile cel weg te kunnen. Tijdens gesprekken met psychologen en andere gedetineerden sprak hij over zijn interesse voor fysica en wiskunde, en gaf hij ook weleens investeringsadvies. Hij mijmerde over zijn contacten met beroemde mensen, maar klaagde ook over het doorlopende toilet in zijn cel, het oranje gevangenisuniform, de moeite die hij had met slapen, zijn uitdroging en een gevoelloosheid in zijn rechterarm.

En dezelfde Epstein die ooit bevriend was met politici, wetenschappers en topfinanciers, was nu veroordeeld tot gesprekken over het eten in het twaalf verdiepingen tellende detentiecentrum. “Epstein wil weten wie de beste kok van 11 North is”, schreef een gedetineerde.

Statusverlies

De nieuw vrijgekomen documenten bieden geen ondersteuning voor de explosie aan complottheorieën die stellen dat de dood van Epstein geen suïcide was. Ze werpen ook geen licht op de vragen opgeworpen door zijn broer en een van zijn advocaten, dat hij misschien hulp kreeg om zichzelf te doden.

Ze schetsen wel een portret van incompetentie en slordigheid bij sommigen bij het Bureau of Prisons, dat het federale detentiecentrum leidt.

Volgens een opnameformulier was Epstein een zwarte man (hij was wit) en was hij nooit veroordeeld voor seksdelicten. Epstein was een bekende seksdelinquent die in 2008 twee keer veroordeeld werd in Florida, één keer wegens uitlokking van prostitutie, één keer omdat hij minderjarigen tot prostitutie had aangezet. Een paar sociale telefoontjes die hij pleegde werden niet geregistreerd, opgenomen of afgeluisterd, blijkt uit de documenten – een schending van het gevangenisbeleid.

De avond waarop hij zich van het leven benam, loog Epstein tegen gevangenispersoneel dat hij zijn moeder wilde bellen – die lang geleden overleden was. In de plaats daarvan belde hij met zijn vriendin. De cipiers lieten hem die avond alleen in zijn cel, ook al stelde een expliciete richtlijn dat hij een celgenoot moest hebben.

Twee dagen na de zelfdoding maakte William Barr, toen minister van Justitie, gewag van “ernstige onregelmatigheden” bij het detentiecentrum, zonder erover uit te weiden. Later had hij het over “een aaneenrijging van blunders”.

Een vijftien pagina’s tellende reconstructie van Epsteins dood, opgesteld door mensen van het Bureau of Prisons vijf weken na de feiten en nooit eerder openbaar gemaakt, concludeerde dat zijn identiteit “gebaseerd leek op zijn rijkdom, zijn macht en zijn omgang met andere prominenten”.

“Het gebrek aan betekenisvolle interpersoonlijke contacten, een totaal statusverlies in de maatschappij en in zijn entourage, en het idee dat hij misschien zijn verdere leven in de gevangenis zou moeten doorbrengen”, staat in het verslag, “waren aannemelijke factoren die bijdroegen aan de suïcide van Epstein.”

Het Bureau of Prisons (BOP) weigerde commentaar te geven op de gevangenschap van Epstein, maar stelde in een verklaring dat “de veilige, beschermde en humane huisvesting van gedetineerden de hoogste prioriteit van het BOP is”.

Het BOP zegt dat het een taskforce in het leven heeft geroepen om de implicaties voor de mentale gezondheid te onderzoeken die voortvloeien uit de eenzame huisvesting van gedetineerden, en dat het vastbesloten is zijn suïcidepreventieprogramma te verbeteren. Daarbij hoort ook “de permanente opleiding van BOP-werknemers in het kader van suïcidepreventie, risico-inschatting en respons op noodgevallen”.

Deze herfst sloot het ministerie van Justitie de gevangenis en werden de gevangenen naar andere centra verplaatst. De reden voor die ingreep waren naar eigen zeggen de slechte omstandigheden in de gevangenis.

The New York Times kreeg de documenten pas nadat het een proces had aangespannen tegen het Bureau of Prisons, dat herhaaldelijk had geweigerd openbare documenten te overhandigen. Als onderdeel van een schikking was het agentschap bereid interne memo’s en e-mails, bezoekersgegevens, handgeschreven notities van gedetineerden en de psychologische reconstructie van Epsteins dood over te dragen. Veel van de documenten waren sterk geredigeerd; sommige werden integraal achtergehouden, waaronder ook een paar verslagen die met de eerdere suïcidepoging verband hielden.

Tijdens een hoorzitting die deel uitmaakte van het proces zei rechter Paul Engelmayer van het US District Court in Manhattan dat hij “verbaasd was over de brutaliteit waarmee het Bureau of Prisons het verzoek had afgewezen”, in een zaak die hij omschreef als een “fiasco op het hoogste niveau”.

“Het is zeker reden tot bezorgdheid”, zei de rechter, “dat op deze manier in het defensief wordt gegaan.”

‘Belangrijke gevangene’

Epsteins verblijf in de gevangenis begon op zaterdag 6 juli 2019, nadat hij op Teterboro Airport in New Jersey gearresteerd was na een vlucht vanuit Parijs met zijn privévliegtuig. Volgens de aanklacht had Epstein, toen 66, jarenlang tienermeisjes tot seks met hem gedwongen in zijn huis in Manhattan en op zijn landgoed in Palm Beach in Florida, waarbij hij hun honderden dollars in cash betaalde.

Als hij veroordeeld zou worden, dan keek hij tegen 45 jaar gevangenis aan.  Aanvankelijk werd hij ondergebracht bij de andere gedetineerden, in het minst beschermde deel van de gevangenis. Hugh Hurwitz, de toenmalige directeur van het Bureau of Prisons, weet dat later aan een verkeerde inschatting van de U.S. Marshals Service. “De USMS had blijkbaar niet aangegeven dat hij een belangrijke gedetineerde was, en het personeel wist niet dat hij op komst was, dus er was ook niets gepland”, schreef hij.

Die avond, stelt de postume reconstructie, trof een personeelslid Epstein “overstuur, terneergeslagen en een beetje verward” aan in zijn cel, meldde ze in een e-mail aan drie gevangenismedewerkers. Toen ze vroeg of alles in orde was, antwoordde hij bevestigend. Maar ze was niet overtuigd, schreef ze. “Hij lijkt verdwaasd en in zichzelf gekeerd.”

En ze schreef ook: “Gewoon om zeker te zijn en om suïcidale gedachten te vermijden: kan iemand van Psychologie naar hier komen en met hem praten?”

Dat gebeurde niet onmiddellijk, blijkt uit de documenten.

Op zondag 7 juli bestempelde gevangenisdirecteur Lamine N’Diaye hem als een “belangrijke” gevangene, en liet hij hem overbrengen naar de Special Housing Unit (SHU) op de negende verdieping, “met het oog op zijn persoonlijke veiligheid binnen de ruimere gevangenispopulatie”, schreef Hurwitz in zijn e-mail.

Maar pas om 9.30 uur ’s maandagochtends werd Epstein opgeroepen voor een initiële psychologische evaluatie, zoals was gevraagd bij zijn aankomst. Die middag zou Epstein voor het eerst in de rechtbank worden voorgeleid. De hoofdpsycholoog van de gevangenis ging ervan uit dat een borg geweigerd zou worden en raadde aan hem psychologisch te evalueren op suïciderisico bij zijn terugkeer, gezien de media-aandacht en de aard van de aanklachten.

“Gedetineerde Epstein zal vandaag wellicht slecht nieuws krijgen in de rechtbank, en vertoont tal van risicofactoren voor suïcidaliteit volgens de statistische gegevens van het BOP”, schreef de psycholoog. “We kunnen beter proactief zijn.

Maar toen Epstein terugkwam van de rechtbank, was dat na de kantooruren en kreeg hij de status ‘psychologische observatie’ – een minder strikte status dan suïcideobservatie – waarbij andere gedetineerden om beurten een kijkje nemen in zijn cel en om de vijftien minuten zijn activiteiten registreren.

Epstein ijsbeerde die avond in zijn cel, sliep onrustig en praatte met andere gedetineerden, volgens de handgeschreven notities van de mannen die hem observeerden.

De notities zijn vaak banaal. “Epstein drinkt water aan de lavabo.” Sommige waren veelzeggender en hinten tegelijk op zijn sombere situatie en zijn onrealistische verwachtingen. “Epstein zit op de rand van het bed met zijn hoofd in de palmen van zijn handen”, schreef een gedetineerde op 29 juli.

In gesprekken met de mensen die op hem pasten, leek Epstein de indruk te willen wekken dat hij benaderbaar was, maar ook invloedrijk en succesvol. “Epstein en ik hebben het over de escortbusiness”, schreef een gedetineerde om 20 uur op een bepaalde avond. Een uur later schreef hij: “Epstein en ik praten over investeren.” Dertig minuten later: “Epstein heeft het over beroemde mensen die hij kent.” (Hij noemt wel geen namen.)

Een andere noteert dat hij en Epstein het hadden over met de taxi rijden in New York. “We hebben allebei met een taxi gereden”, schrijft hij.

Ondertussen was Epstein constant nieuwsgierig naar zijn omgeving. Op een van de eerste avonden vroeg hij een medegedetineerde, wiens naam verwijderd was in de documenten, uit “over al die krankzinnige dingen” die hij had gezien in de gevangenis. Rond middernacht, rapporteerde een gedetineerde, kreeg Epstein avondeten aangeboden, “maar hij weigerde omdat het vies was. (Hij heeft gelijk.)”

Volgens een andere notitie praatte Epstein ’s avonds en ’s nachts een paar uur met een gedetineerde over “het gevangenisleven en etiquette”. Uiteindelijk, om 2.35 uur, noteerde de gedetineerde, “was de les voorbij”. Epstein sliep binnen tien minuten.

Gevoel voor humor

In de ochtend van dinsdag 9 juli onderging Epstein de gevraagde suïciderisico-evaluatie. De psycholoog, wiens naam geschrapt was in de documenten, vond Epstein beleefd, coöperatief, georganiseerd, coherent en getuigend van gevoel voor humor.

“Epstein ontkende categorisch suïcidale gedachten, intenties of plannen”, noteerde ze. Hij vroeg om een telefoontje, een gesprek met zijn advocaat, een douche en de mogelijkheid om zijn tanden te poetsen. “Hij was gericht op de toekomst”, schreef de psycholoog.

Ze concludeerde dat suïcideobservatie niet noodzakelijk was, maar dat Epstein vanuit “doorgedreven voorzichtigheid” onder psychologische observatie moest blijven.

De volgende dag vroeg Epstein om een eenpersoonscel, maar hij kreeg te horen dat hij “om veiligheidsredenen” niet alleen gehuisvest kon worden.

Een dag later schreef de psycholoog: “Hij grijnsde en zei: ‘Waarom denk je dat ik suïcidaal ben? Ik ben niet suïcidaal en zal dat ook nooit zijn.’”

Volgens de documenten zei Epstein dat hij goed gesteund werd door zijn juridisch team, met onder anderen Reid Weingarten, de hoofdadvocaat voor zijn verdediging, en Darren Indyke, al lang zijn persoonlijke advocaat en de beheerder van zijn uitgebreide nalatenschap.

Twee andere advocaten, Gulnora Tali en Mariel Colón Miró, bezochten hem bijna elke weekdag in het vergaderzaaltje voor overleg tussen advocaten en gedetineerden. Ze waren ook getuigen voor het testament dat Epstein twee dagen voor zijn dood opstelde, volgens bezoekersinfo.

Die logboeken zijn ook veelbetekenend voor wat ze ontberen – sporen van bezoek van beroemde en rijke vrienden met wie Epstein na zijn veroordelingen wegens seksvergrijpen in 2008 bleef omgaan.

Op 18 juli werd duidelijk dat Epstein niet snel – of ooit – zou terugkeren naar zijn vroegere leven en zijn vrienden, toen rechter Richard Berman opnieuw een verzoek tot borg weigerde. Vijf dagen later, in de vroege ochtend van 23 juli, deed Epstein zijn eerste suïcidepoging.

De weigering van de borg werd aangehaald als “een ernstige teleurstelling voor Epstein, die wellicht woog op zijn vermogen en zijn bereidheid om zich bij zijn opsluiting neer te leggen”, staat in de postume psychologische reconstructie. “Gezien de potentiële impact van de beslissing van de rechter had een psycholoog de mentale toestand van Epstein moeten inschatten na zijn terugkeer naar de instelling.”

Na ongeveer 31 uur werd hij ontheven van suïcideobservatie, volgens de documenten, en opnieuw onder psychologische observatie geplaatst.

Rain Man

In gesprekken met mensen van de psychologische omkadering in de daaropvolgende week ontkende Epstein regelmatig dat hij suïcidale gedachten had. Hij glimlachte en maakte grapjes. Hij vertelde hen dat hij joods was en dat zelfdoding niet strookte met zijn geloof.

Hij klaagde ook opnieuw over het doorlopende toilet in zijn cel, dat hem urenlang op stang joeg. “Hij vertelde dat hij in een hoek zat en zijn oren dichthield”, schreef een psycholoog. Epstein vroeg zich ook af of hij misschien autisme had, want het autistische personage van Dustin Hoffman in Rain Man kon ook niet tegen lawaai.

Sommigen in het juridische systeem uitten hun bezorgdheid over zijn mentale gezondheid. Federale agenten die hem op 31 juli naar een sessie in de rechtbank begeleidden, keerden terug met een ‘Prisoner Custody Alert Notice’ waarin stond dat Epstein misschien “suïcidale neigingen” had.

Het gaf aanleiding tot een nieuwe inschatting van het suïciderisico door een psycholoog. Opnieuw ontkende Epstein dat hij suïcidale gedachten had. De psycholoog was overtuigd, volgens de documenten, en schreef dat suïcideobservatie niet nodig was.

Bij de documenten die The New York Times in handen kreeg, zat ook een ongedateerd bericht, op oranje papier, met de boodschap: “MANDATORY ROUNDS MUST BE CONDUCTED EVERY 30 MINUTES ON EPSTEIN #76318-054 AS PER GOD!!!!” Het woord ‘mandatory’ (verplicht) was foutief gespeld en onderstreept met een pen, en achteraf was een vraagteken toegevoegd. De documenten boden geen verklaring voor het bericht, en het Bureau weigerde vragen erover te beantwoorden.

Toen hij op 30 juli terug aankwam in de SHU, kreeg Epstein een celgenoot toegewezen: Efrain Reyes, een gevangene die de overheid assisteerde in een drugszaak. Epstein klaagde dat de man hem ’s nachts wakker hield met zijn gepraat.

Dat veranderde allemaal op 9 augustus, toen Reyes de gevangenis verliet en de staf erop gewezen werd dat Epstein een nieuwe celgenoot nodig had.

Dezelfde dag – de dag voor Epstein overleed – zat Epstein samen met zijn advocaten in de vergaderruimte. Een federaal beroepshof had net 2.000 pagina’s tot dan toe geheime documenten vrijgegeven in een rechtszaak aangaande smaad tegen Ghislaine Maxwell, een voormalige partner van Epstein met wie hij al lang een werkrelatie had. Het proces tegen Maxwell, die vorig jaar aangeklaagd werd wegens sekstrafiek en andere misdrijven, is afgelopen week in Manhattan van start gegaan.

‘Belachelijk’

Het materiaal bracht sterk verontrustende details over Epsteins vermeende sekshandel aan het licht, met onder meer expliciete getuigenissen, politieverslagen en een Amazon-ontvangstbewijs voor boeken zoals Training with Miss Abernathy: A Workbook for Erotic Slaves and Their Owners.

Later suggereerden officials in de psychologische reconstructie dat de vrijgave van die documenten op zijn mentale toestand woog, “nog meer afbreuk deed aan zijn voorheen verheven status en mensen in zijn entourage schade kon toebrengen”.

Die avond hielp een manager van een eenheid in het detentiecentrum Epstein volgens de reconstructie een ‘sociaal’ telefoontje te plegen. De manager vormde het nummer voor Epstein en liet hem vijftien minuten met de persoon praten. Het telefoontje werd niet geregistreerd zoals het hoort, en lijkt ook niet te zijn opgenomen. Uit de documenten kan niet opgemaakt worden of voor het telefoontje van een gemonitorde lijn gebruik­ werd gemaakt.

“Ik vroeg Epstein naar wie hij belde”, schreef de manager. “Hij zei zijn moeder.”

Epsteins moeder overleed in 2004. Het telefoontje was met zijn 30-jarige vriendin, Karyna Shuliak, die hij financieel steunde om haar tandartsendiploma te halen, zeggen drie mensen die weet hebben van het telefoongesprek. Epstein, zeggen ze, gaf tijdens het telefoontje niet de indruk dat hij van plan was uit het leven te stappen.

Van het telefoontje die nacht werd echter geen gewag gemaakt in de telefoongegevens die het Bureau of Prisons aan The New York Times overhandigde. De logboeken vermelden slechts één sociaal telefoontje tijdens zijn verblijf – meer dan een week eerder, op 30 juli, met Shuliak.

Zij is een van de voornaamste begunstigden van verscheidene trusts die Epstein in de loop van de jaren oprichtte, zeggen drie mensen die daarvan op de hoogte zijn. Shuliak weigerde bij monde van haar advocaat, Maurice Sercarz, commentaar te geven.

Na het telefoontje keerde Epstein terug naar zijn cel, waar hij alleen was, omdat nog geen nieuwe celgenoot was toegewezen. Hij werd ook niet in de gaten gehouden door de twee cipiers met dienst, die aanklagers later beschuldigden van nalatigheid omdat ze aan het surfen waren op het internet en in slaap leken te zijn gevallen. (In mei dit jaar ondertekenden de betrokken cipiers een schikking met het openbaar ministerie, die stelde dat ze gevangenisdocumenten over het toezicht op Epstein vervalst hadden.)

Om 6.30 uur ’s ochtends werd Epstein aangetroffen met een beddenlaken als een strop om zijn hals gebonden. Een uur later werd hij dood verklaard.

Ongeveer twee maanden na de dood van Epstein mailde een gedetineerde die in de keuken leek te werken naar de psychologieafdeling over een gesprek dat hij had gehad met de man die de cel naast die van Epstein betrok.

Hij zei dat die hem had verteld: “Jeffrey Epstein heeft zich zonder twijfel van het leven beroofd. Elke complot­theorie die het tegendeel beweert, is belachelijk.” De man had gehoord hoe Epstein “zijn laken verscheurde alvorens suïcide te plegen”, schreef de man.

“Hij wilde zich van het leven beroven en greep de kans toen die zich aandiende”, schreef hij nog. “Dat is het leven – of de dood, in dit geval.”

© The New York Times

Wie met vragen zit over zelfdoding, kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op de website www.zelfmoord1813.be.