Opvallende trend: steeds minder tieners drinken alcohol of roken

Ieder jaar bundelt het VAD (Het Vlaams expertisecentrum voor alcohol, illegale drugs, psychoactieve medicatie, gokken en gamen) de resultaten van een bevraging bij tienduizenden leerlingen in het Vlaamse secundair onderwijs over hun gebruik van legale en illegale drugs. In het schooljaar 2019-2020 was er door corona geen representatieve enquête. In de plaats publiceert het VAD een analyse van de voorbije twintig jaar. Met goed nieuws: in die tijdspanne heeft het gebruik van tabak, alcohol en cannabis bij de jeugd een flinke duik genomen.

In een klas van twintig leerlingen zit nu nog gemiddeld één roker, terwijl dat dat er in het schooljaar 2001-2002 nog gemiddeld vier waren. Wanneer je de resultaten analyseert per onderwijsvorm dat zitten er vier keer zoveel rokers in het bso en twee keer zoveel in het tso vergeleken met het aso. Volgens Stefaan Hendrickx van het Vlaams Instituut Gezond Leven zijn daar meerdere verklaringen voor. 

“Roken wordt sterk aangestuurd door omgevingsfactoren en leerlingen uit bso blijken vaker rokende vrienden en rokende ouders te hebben”, zegt hij. “Roken wordt dikwijls ook doorgegeven van de ene naar de andere generatie. Als wij de jongeren uit het beroepsonderwijs van de sigaret willen afhelpen, dan moeten we inzetten op die groep zelf, wat we doen met het project Bullshit Free Generation in de scholen. Maar we moeten natuurlijk ook die ouders van die jongeren helpen stoppen met roken. Als je even verder kijkt dan roken in het middelbaar merk je dat roken vooral gebeurt bij mensen met een lagere opleiding, bij mensen in een kwetsbare positie.”

Van 3,20 naar 7,50 euro

De meest effectieve manier om roken te ontraden is de prijs van sigaretten. In ons land is er quasi jaarlijks een accijnsaanpassing: een pakje van 20 sigaretten kostte in 2002 nog 3,20 euro, vandaag is dat 7,50 euro. “Tabak is in ons land veel te goedkoop, zeker vergeleken met Nederland en Frankrijk”, meent Hendrickx. “Wij vragen hogere tabaksprijzen, maar wij willen ook dat de mensen die daar slachtoffer van worden - laaggeschoolden voelen de impact het meest - laagdrempelige en dus goedkope toegang krijgen tot alternatieven. In de eerste plaats denken we dan aan rookstophulp maar ook aan de e-sigaret.”

Eind 2019 ging de nieuwe tabakswet in voege, waardoor jongeren pas vanaf 18 jaar zelf sigaretten mogen kopen. Pas bij een volgend rapport van VAD zal blijken of dat effect heeft op rookgedrag in het middelbaar. “Het is vooral een symbolische maatregel”, zegt Hendrickx. “Het is niet voor niks dat ook de tabaksindustrie altijd voorstander is geweest van die maatregel, want zij weten ook dat dat geen effect heeft.”