Eerste data geven glimp van hoe goed vaccins ons beschermen tegen omikronvariant: ‘Beter dan verwacht’

‘Deze variant zal de pandemie verlengen’

Deze morgen maakten wetenschappers van de Universiteit van Frankfurt de eerste uitkomsten bekend van een reeks experimenten waarbij men de omikronvariant spoelde met reageerbuisjes bloed van ingeënte mensen. Het bloed van de personen die waren ingeënt met de vaccins van Moderna, Pfizer en AstraZeneca met een Pfizerprik als tweede prik, reageerde nagenoeg helemaal niet meer op het virus. Alleen wie een boosterprik had gehad, en wie die behalve volledige vaccinatie ook een infectie doormaakte, reageerde af en toe op het virus.

Dat wil niet zeggen dat vaccins niets uithalen, benadrukken wetenschappers eensgezind: het lijkt erop dat de vaccins ook bij infectie met de omikronvariant nog steeds zeer goed beschermen tegen ernstige ziekte. “Dit is beter dan ik van omikron had verwacht”, haalde de Zuid-Afrikaanse hoogleraar Alex Sigal zelfs opgelucht adem, nadat hij de bloedmonsters van twaalf gevaccineerden testte tegen de variant.

Niettemin wijzen de eerste laboratoriumproeven op een “drastische afname” in bescherming tegen infectie, “veel meer dan bij eerdere varianten”, aldus de Oostenrijks-New Yorkse viroloog Florian Krammer in een bespreking van de nieuwe onderzoeken. “Mijn gok is dat deze variant de pandemie aanzienlijk zal verlengen.”

Pfizer: ‘Derde prik neutraliseert variant’

Drie doses van het vaccin van Pfizer/BioNTech zouden de omikronvariant neutraliseren, zo beweren de farmareuzen vandaag zelf op basis van laboratoriumtests.

In de eerste officiële verklaring van de vaccinproducenten over de werkzaamheid van hun vaccins tegen omikron zeiden ze dat twee doses zorgden voor aanzienlijk lagere neutraliserende antilichamen, maar dat een derde prik met hun vaccin de neutraliserende antilichamen met een factor 25 deed toenemen.

Ze voegden eraan toe dat ze, indien nodig, een aangepast vaccin tegen de omikronvariant van het coronavirus zouden kunnen leveren vanaf maart 2022.

Reden tot zorgen, maar geen ramp

Dat is een aanwijzing dat omikron dermate veranderde stekeltjes heeft, dat antistoffen het virus niet goed meer kunnen ‘vastpakken’. Een ramp is dat overigens niet: veel belangrijker dan antistoffen, is dat het lichaam virussen ook herkent met T-cellen en andere immuuncellen, de verdedigingslinie die ernstige ziekte voorkomt. In de praktijk zou het erop neer kunnen komen dat de omikronvariant gevaccineerden wel licht besmet, maar zonder dat ze er zwaar ziek van worden.

Enkele dagen geleden publiceerden Zuid-Afrikaanse wetenschappers ook iets wat in die richting wijst. In de provincie Gauteng, waar omikron opleeft, testen opvallend veel mensen positief die al eerder corona hebben gehad. Dat kan erop duiden dat “herinfecties flink belangrijk zijn bij omikron”, aldus Harvard-epidemioloog William Hanage in wetenschapsblad Science.

Tegelijk is er nog geen enkel bewijs dat mensen die door omikron worden besmet, ernstiger ziek worden. De gevallen die tot dusver aan het licht kwamen, bestaan overwegend uit mensen met milde, verkoudheidsachtige klachten. Het is echter nog te vroeg om te zeggen of dat ook betekent dat omikron een mildere gedaante van het virus is, benadrukken kenners.

Hoop schade

Grote zorgen zijn er onder wetenschappers over de snelheid waarmee de variant om zich heen grijpt. Ook als de omikronvariant minder ernstige ziekteverschijnselen geeft, is zijn enorme omloopsnelheid een probleem. “Zoals we nu zien met de deltagolf, weet een sneller verspreidend virus zelfs in een goed gevaccineerde bevolking toch diegenen te vinden die kwetsbaar zijn vanwege een medische aandoening of omdat ze ongevaccineerd zijn”, aldus Krammer. “En dat richt een hoop schade aan.”

Omikron is dermate besmettelijk dat deze nieuwe variant naar het zich laat aanzien de komende maanden alle andere varianten zal wegconcurreren, verwacht onder meer de Europese gezondheidsdienst ECDC. In veel van de inmiddels 57 landen waar de variant is opgedoken, is het virus inderdaad aan een opmars bezig. Zo schoot het aantal ontdekte omikrongevallen in het Verenigd Koninkrijk gisteren in één dag tijd omhoog van 101 naar 437. In ons land zijn nu 18 gevallen bekend.

Krammer eindigt zijn betoog met een hartenkreet. “We zijn allemaal moe. Zorgmedewerkers, wetenschappers, iedereen is doodmoe van de pandemie. We willen allemaal ons leven terug. Maar helaas maalt het virus er niet om. We zullen ons er toch samen doorheen moeten slaan.”