Laatste schandaal kan de druppel zijn voor Boris Johnson

Het is een meisje! Op donderdagochtend maakten de Johnsons bekend dat hun gezin met een babydochter is uitgebreid. Voor de 57-jarige premier, die al zes of zeven kinderen heeft, was het een lichtpuntje in de zwaarste crisis van zijn premierschap. Het zou onverstandig zijn, merkte een commentator spottend op, om de kranten van deze geboortedag als herinnering te bewaren.

Zelfs The Daily Telegraph, de krant die Boris Johnson groot heeft gemaakt, lijkt de hoop op een glorieus premierschap van zijn goudhaantje te hebben opgegeven. “Beginning of the end for Boris?”, zo stond er op de voorpagina. Ook werden de nieuwe coronamaatregelen belachelijk gemaakt: “Don’t go to work, but do go to parties”. De regering wil dat de Britten weer thuis gaan werken, maar wat Johnson betreft gaan de kerstfeestjes gewoon door.

Het kerstfeestje is wel het laatste dat Johnson had kunnen verbieden. Door de jaren heeft hij een natuurlijke immuniteit voor schandalen opgebouwd, maar de sterke aanwijzingen dat Downing Street afgelopen najaar tijdens de lockdown het decor was van meerdere feestjes vallen slecht in een natie waar de hele coronapolitiek berust op vertrouwen in de overheid en respect voor de maatregelen. Het knaagt ook aan de autoriteit van de gezagsdragers.

Bij de schadelijke openbaringen is de hand van Dominic Cummings zichtbaar – het brein achter de brexit en achter Johnsons verkiezingszege eind 2019. Sinds hij een jaar geleden op straat werd gezet na een ruzie met Johnson en zijn vrouw Carrie, is Cummings uit op de val van zijn oude baas. Het nieuws over de feestjes is de jongste van meerdere schadelijke onthullingen. Via Twitter heeft Cummings ook nog bijbehorend beeldmateriaal beloofd.

Na het vertrek van Cummings heeft Johnson ook een strategisch probleem: wat wil zijn regering? Voor de topadviseur was de brexit slechts de prelude voor een revolutionaire verandering van de politieke cultuur. Die ambitie is nu goeddeels verdwenen. Johnson lijkt te regeren om het regeren, de macht te koesteren omwille van de macht – waarbij hij wordt afgeleid door bijzaken zoals het dure behang waarmee zijn vrouw de ambtswoning heeft aangekleed.

“Hij wilde premier worden, hij wilde premier geweest zijn, maar het gedeelte daartussenin is het probleem voor Johnson.” Deze beroemd geworden opmerking van Guardian-columniste Marina Hyde wint aan betekenis. Johnsons partij wordt onrustig. Hij wordt meer getolereerd dan gewaardeerd. Geliefd is deze charismatische einzelgänger nooit geweest bij zijn fractiegenoten, maar zolang hij in staat is verkiezingen te winnen steunen ze hem.

Nu Labour – zonder veel te doen in de oppositie – een ruime voorsprong heeft genomen in de opiniepeilingen, komt aan die tolerantie langzaam een einde. Johnson oogt als een zwakke leider, die zich laat sturen door jaknikkers. Ondertussen zijn de Tories zeer bedreven in het afschieten van hun leiders. Margaret Thatcher, Iain Duncan Smith en Theresa May kunnen daarover meepraten.

Geheugenverlies

Johnsons positie verslechterde vrijdag, toen het behangschandaal weer opspeelde. De Johnsons hebben de ambtswoning op extravagante wijze gerenoveerd, waarbij ze afhankelijk waren van donaties. Tegenover een onderzoekscommissie heeft Johnson beweerd niet te hebben geweten wie de geldschieters waren, maar nu blijkt hij Lord Brownlow – ondernemer, filantroop en vicepartijvoorzitter – in een Whatsapp-bericht om geld te hebben gevraagd. Dat gelieg, of geheugenverlies, kan hem in grote problemen brengen.

Bij de aanstaande stemming over de nieuwe coronamaatregelen – thuiswerken, meer mondmaskers en coronapassen bij grote evenementen – zal blijken hoe groot die onvrede is. Zeker zestig Conservatieven zullen tegen Johnsons plannen stemmen. De maatregelen, die woensdag halsoverkop werden genomen nadat het kerstfeestschandaal tot ontploffing was gekomen, zullen er sowieso komen omdat Labour een grote voorstander is van coronamaatregelen en zelf verder wil gaan.

De onvrede over Johnson zit dieper. Volgens veel conservatieven voert de premier, die veel stemmen kreeg onder voormalige Labour-stemmers in Midden- en Noord-Engeland, een veel te progressief economisch beleid. Dat gevoel heerst zeker in de rijkere graafschappen zoals Shropshire, waar de kiezers donderdag naar de stembus gaan om een opvolger te kiezen voor de Conservatief Owen Paterson, die door een lobbyschandaal moest opstappen.

Voor de klassieke Tories is Liz Truss, een politieke dochter van Thatcher, de nieuwe lieveling. Die minister van Buitenlandse Zaken was de afgelopen dagen opvallend actief. Terwijl Johnson en zijn ministers donderdag nergens te bekennen waren, hield zij een toespraak waarin ze de geschiedenis van het Britse Wereldrijk verdedigde. “Het is tijd om trots te zijn op wie we zijn en waar we voor staan”, zei ze. Ze noemde het VK de beste natie ter wereld.

Dat was verhulde kritiek op Johnson, die volgens zijn partijgenoten te weinig vaderlandsliefde toont en zich niet genoeg uitspreekt in de huidige ‘wokeoorlog’. Een dag later kreeg Truss de vraag of zij vorig jaar kerstfeestjes heeft gehouden. Ook het thatcheriaanse antwoord van de 46-jarige bewindsvrouw was een aanval op haar baas: “Ik had helemaal geen tijd voor feestjes. Ik was te druk met het afsluiten van handelsakkoorden.”