Middenveldorganisaties vragen meer controle op eindbestemming Vlaamse wapenexport
Middenveldorganisaties zoals Amnesty International, 11.11.11, Vluchtelingenwerk Vlaanderen en Beweging.net vragen aan de Vlaamse regering om de wapenexport beter te controleren. Volgens hen komt de Vlaamse technologie vaak terecht in wapens die gebruikt worden in conflictgebied. Niet rechtstreeks, maar omdat de Vlaamse hoogtechnologische onderdelen in andere Europese landen worden geassembleerd en van daaruit vertrekken.
Vandaag licht Vlaams minister-president Jan Jambon de Vlaamse wapenexport van 2020 toe in het Vlaams Parlement. Vijftien middenveldorganisaties grijpen die gelegenheid aan, om een open brief aan de regering te publiceren (zie de volledige brief onderaan). Hun kritiek: Vlaanderen controleert de uiteindelijke bestemming van de export niet of nauwelijks.
Eerst naar Europees land, pas daarna naar oorlogsgebied
Dat zit zo, volgens de vredesorganisaties. De Vlaamse wapenindustrie produceert vooral hoogtechnologische onderdelen. Die worden eerst geëxporteerd naar andere Europese lidstaten, het Verenigd Koninkrijk of de Verenigde Staten.
Daar worden ze verwerkt in grotere wapensystemen. Die uiteindelijk wél in conflictgebied terechtkomen - of bij regimes met een kwalijke reputatie. Want niet alle partnerlanden nemen het even nauw met de criteria voor de wapenexport. We exporteren dus naar conflictgebied, alleen doen we dat langs een ommetje.
Klein maar belangrijk
Bram Vranken van Vredesactie, die optreedt als woordvoerder voor de vijftien organisaties, geeft een voorbeeld. "Een A400M transportvliegtuig wordt door Turkije gebruikt voor het leveren van troepen en militair materiaal in conflictgebieden, zoals Lybië, Syrië en Azerbeidjan. In dat toestel zitten ook Vlaamse onderdelen in de vleugels en het landingsgestel". Alleen gebeurt de asemblage van dat militaire type Airbus natuurlijk niet bij ons, maar wel in Spanje.
Tot nu lijkt Vlaanderen weinig of niet te controleren wat er verderop in de keten gebeurt. "Zonder die (in Vlaanderen gemaakte) onderdelen zou zo'n vliegtuig nochtans niet kunnen vliegen. Het gaat om relatief kleine, maar wel belangrijke onderdelen" zegt Bram Vranken, die pleit voor strenge afspraken met de partnerlanden. Afwachten hoe de Vlaamse regering daarover denkt. Vlaanderen zou ook druk moeten zetten op Europa, om tot uniforme, Europese criteria te komen. Zolang die er niet zijn dreigt het een dubbelzinnige, wat hypocriete boel te blijven. We exporteren niet naar conflictgebied. Tenminste, niet rechtstreeks.
Lees hier de open brief van de vijftien organisaties
Open brief – Vlaamse regering, controleer waar Vlaamse wapens terechtkomen
De Vlaamse overheid beweert graag een strikt wapenexportbeleid te voeren. Rechtsreekse wapenexport naar problematische eindgebruikers komt weinig voor. Toch belandt een deel van de Vlaamse wapenexport in conflictgebieden.
De Vlaamse wapenindustrie produceert namelijk vooral hoogtechnologische onderdelen. Die onderdelen worden in de eerste plaats geëxporteerd naar andere Europese lidstaten, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Wat er echter gebeurt met de Vlaamse onderdelen na de integratie in grotere wapensystemen, wordt amper gecontroleerd.
Uit onderzoek blijkt dat het ongekend eindgebruik erg schommelt, maar in sommige jaren tot wel 80% van de Vlaamse wapenexport bedraagt. Deze militaire goederen kunnen dus via een ommetje terechtkomen bij problematische eindgebruikers.
Zo komt Vlaamse wapentechnologie bijvoorbeeld terecht in de militaire transportvliegtuigen van de Turkse luchtmacht, die daarmee internationale wapenembargo's schendt. In het Vlaams Parlement zei minister-president Jambon daarover dat we moeten “vertrouwen dat de uitvoerende lidstaat op een correcte manier de uitvoercriteria toepast”.
De export naar landen als Saudi-Arabië en Turkije maakt duidelijk dat dat vertrouwen misplaatst is. Terwijl de Europese interne markt voor wapenhandel geliberaliseerd is, staat hier geen evenwaardig controlebeleid van de export van wapens buiten de EU tegenover. Europese lidstaten voeren een fundamenteel ander wapenexportbeleid. In afwezigheid van een Europees beleid is het niet te verantwoorden dat de Vlaamse overheid in het merendeel van de gevallen de controle op het eindgebruik delegeert aan andere lidstaten.
De Vlaamse overheid verzaakt hiermee bovendien aan haar zorgplicht, voortvloeiend uit het recht op leven zoals vastgelegd in artikel 2 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. Dit recht op leven legt een positieve verplichting op om gevaarlijke en levensbedreigende activiteiten, zoals wapenhandel en -export, op een effectieve manier te reguleren en te controleren. Door de controle op het eindgebruik bij wapenexport achterwege te laten en die grotendeels te delegeren aan de bestemmingslanden blijft de Vlaamse overheid in gebreke.
Wij roepen de Vlaamse regering op om:
• Zich grondig, regelmatig en accuraat op de hoogte te laten houden van alle eindbestemmingen van uitgevoerde militaire goederen, ook als het om onderdelen gaat die elders in wapensystemen geïntegreerd worden. Dit door het strikter laten naleven van de bestaande informatieverplichtingen en door aan alle effectieve gebruik van uitvoervergunningen een meldingsplicht te koppelen.
• Een systematische toestemmingsvereiste in te voeren bij wederuitvoer buiten de EU. Op deze manier behoudt de overheid niet alleen het overzicht van waar de Vlaamse wapens naartoe gaan, maar kan ze ook ingrijpen wanneer deze wederuitvoer niet strookt met de Vlaamse uitvoercriteria.
• Op Europees niveau te pleiten voor een strenger en geharmoniseerd wapenhandelbeleid.
Ondertekenaars
Vredesactie, Amnesty International België, Beweging.net, 11. 11. 11, CNAPD, Vluchtelingenwerk Vlaanderen, IPIS, Liga voor Mensenrechten, Pax Christi, Aan de Ijzer, Vrede, Intal, Kif Kif, Palestina Solidariteit, Climaxi