Ruimtesonde ontdekt ondergronds watergebied "zo groot als Nederland" in 'Grand Canyon' van Mars

Mars heeft zijn eigen Grand Canyon, een uitgestrekte kloof van 4.000 kilometer - de grootste van ons zonnestelsel - die de naam ‘Valles Marineris’ of ‘Valleien van Mariner’ kreeg, naar de Amerikaanse ruimtesonde Mariner 9, die de ontdekking in 1971 deed. Onder de bodem van die Grand Canyon heeft de Trace Gas Orbiter, een ruimtesonde van het Europees-Russische project ExoMars, nu water gedetecteerd. De missie van ExoMars, in 2016 opgezet door de Europese ruimtevaartorganisatie ESA en de Russische tegenhanger Roskosmos, wil nagaan of er ooit leven was op Mars en vliegt daarvoor in een baan rond de Rode Planeet op 400 kilometer boven de oppervlakte ervan.

Het was al bekend dat er water op Mars is gevonden, meestal in de vorm van ijs. Maar zo’n enorm ondergronds gebied met water - “zo groot als Nederland” - in het centrale deel van de Grand Canyon van Mars, dat is toch een verrassing. Het was FREND, de neutronentelescoop van de Trace Gas Orbiter die waterstof in de bovenste meters van de bodem kan detecteren, die het water spotte. De ExoMars Orbiter tweette zelf dat het over “ijs of waterrijke mineralen” gaat.

“Het lijkt erg op de permafrostgebieden op aarde, waar waterijs door de constante lage temperaturen permanent onder de droge grond blijft zitten”, legt Alexey Malakhov van het Russische ruimteonderzoeksinstituut uit. Maar in dat bewuste gebied van Mars zou het waterijs door de druk en de temperatuur in de buurt van de evenaar normaal verdampen. Wetenschappers vermoeden daarom dat er in de ‘Valles Marineris’ een bijzondere combinatie van omstandigheden aanwezig is, waardoor het water daar niet verdampt. Meer onderzoek is nodig om te bepalen over welke vorm van water het precies gaat.

‘Valles Marineris’ is de grootste canyon in ons zonnestelsel, tien keer langer en vijf keer dieper dan de Grand Canyon in de VS, waarmee de indrukwekkende kloof op Mars vaak vergeleken wordt. De nieuwe ontdekking maakt deze plek ongetwijfeld tot een trekpleister voor toekomstige verkenningsmissies.

Nog op de Rode Planeet heeft ook Perseverance een verrassende ontdekking gedaan, meer bepaald in de Jezerokrater, waar de Marsverkenner tien maanden geleden landde. Enkele stalen van het bodemgesteente waar de rover al die tijd over bolt, is waarschijnlijk niet sedimentair maar vulkanisch. Dat doet vermoeden dat er ooit lava stroomde in de krater, die vroeger een meer was.

Dit is “compleet onverwacht”, volgens de wetenschappers, omdat de foto’s van Perseverance van het gelaagde gesteente tot nu toe sedimentair leken. De vorige stalen bleken meermaals in aanraking te zijn gekomen met water en sommige bevatten ook organische moleculen. Jarenlang al vragen wetenschappers zich af of het gesteente in de Jezerokrater sedimentgesteente is, dat bestaat uit lagen materiaal die door een oude rivier zijn afgezet, of stollingsgesteente, dat ontstaat wanneer lavastromen afkoelen. De monsters die Perseverance opdiept, zullen door andere missies naar de aarde gebracht worden voor verder onderzoek, om zo onder meer hun ouderdom te bepalen.

De ontdekking kan wetenschappers helpen een nauwkeurige tijdlijn op te stellen van wat er zich in de Jezerokrater heeft afgespeeld en verder bijdragen tot een beter inzicht in heel de planeet Mars.