"Downton Abbey" van China uit 1791 na 13 jaar werk voor het eerst vertaald in het Nederlands

Maar liefst 13 jaar heeft het gekost om het monumentale werk "De droom van de rode kamer" (1791) te vertalen in het Nederlands. In 2007 stapten de 3 vertalers voor het eerst naar de uitgeverij. "Voor ons was dat een evidente keuze", zegt vertaalster Silvia Marijnissen: "In dit boek zit alles, je krijgt een  ontzettend goed beeld van de Chinese maatschappij, van het leven van een aristocratische familie maar ook dat van de dienstmeisjes en de knechten. Het gaat over familievetes, driehoeksverhoudingen en intriges, en dat met een aantal bovennatuurlijke elementen uit het boeddhisme en het taoïsme." 

De droom van de rode kamer vertelt de lotgevallen van de familie Jia in Peking, die rijk is geworden door haar goede banden met de keizer. Maar zoon Jia Baoyu heeft geen zin om het pad te volgen dat zijn ouders voor hem hebben uitgestippeld. In plaats van te studeren voor het ambtenarenexamen, brengt hij zijn tijd liever door in de vrouwenvertrekken, bij zijn zussen, halfzussen en nichtjes. Intussen valt de familie uit de gratie bij de keizer en verliest langzaam haar rijkdom.

"Het boek speelt zich voor een groot deel af in de vrouwenvertrekken, en dat is best uitzonderlijk" zegt Silvia Marijnissen. "Vrouwen uit de 18e eeuwse aristocratie leefden verborgen levens - vandaar de "rode kamer" uit de titel - en in het openbare leven speelden ze geen enkele rol. De verteller begint het boek met te zeggen hoeveel hij geleerd heeft van de vrouwen in zijn leven."

Over de auteur Cao Xueqin is niet zoveel geweten, behalve dat hij net zoals het hoofdpersonage Baoyu uit een rijke familie kwam, die rijk was geworden omdat ze de keizerlijke weverijen beheerden. Ook de familie Cao is echter uit de gratie gevallen. De droom van de rode kamer is dan vermoedelijk ook semi-autobiografisch. 

"De grootste uitdaging was toch wel om dat Chinees uit de 18de eeuw om te zetten in vlot leesbaar en levend Nederlands. Hoewel de roman niet in het klassiek Chinees is geschreven, is het ook voor moderne Chinezen niet zo makkelijk meer leesbaar. " zegt Siliva Marijnissen. 

De vertalers vergelijken het boek ook met "Het pak van Sjaalman" uit Max Havelaar van Multatuli. "Naast details over het leven van Chinese vrouwen in die tijd, kom je ook vanalles te weten over schilderkunst, over traditionele geneeskunde, over tuinaanleg en architectuur. Maar de personages schrijven ook poëzie, verzinnen raadseltjes voor elkaar en zingen liederen. Dat zit er ook allemaal in, en dat maakte van het vertalen een hele opdracht."

Ook vandaag is het boek nog altijd onzettend populair. "Er worden nog voortdurend televisiebewerkingen van gemaakt, het is nu eenmaal een "soap op niveau" die zich daar ontzettend goed toe leent, zegt Siliva Marijnissen. "Er wordt in China veel fan-fiction over geschreven. Tieners identificeren zich met de jonge hoofdpersonages, op latere leeftijd hebben lezers misschien meer oog voor de diepere context."

Maar kan een Chinees boek uit de 18de eeuw van 2000 bladzijden en meer dan 300 personages ook de hedendaagse Westerse lezer nog aanspreken? "Op een dieper niveau maak je in het boek een spirituele reis. Zijn rijkdom en macht geen illusies? Wat is het verschil tussen schijn en werkelijkheid? Die vragen zijn tijdloos en ook voor ons hier in het Westen nog altijd erg relevant, vandaag misschien meer dan ooit."

"Of ik het meteen zou aanraden aan managers die zaken doen met China en het land beter willen leren kennen, dat weet ik niet" zegt Marijnissen. "Het is natuurlijk een hele investering. Maar als je aan je Chinese zakenpartners kan zeggen dat je De droom van een rode kamer hebt uitgelezen, dan dwing je wel meteen een hoop respect af."

De droom van de rode kamer, Cao Xueqin, uitgegeven door Athenaeum-Polak & Van Gennep, vertaald door Anne Sytske Keijser, Mark Leenhouts en Silvia Marijnissen, 99 euro.