Docenten Johan Lemmens (53) en Kathleen De Clercq (47) zijn beiden verbonden aan de Hogeschool PXL. Johan als opleidingshoofd van de opleiding Ergotherapie en als onderzoeker rond het thema ‘Groen en detentie’. Kathleen is actief binnen de opleiding agro- en biotechnologie, in de afstudeerrichting groenmanagement. “Ik heb groen en natuur altijd benaderd vanuit de betekenis voor de mens en dit komt goed tot uiting in het interdisciplinair onderzoek rond ‘groen en detentie’ dat ik samen met Johan Lemmens van PXL Healthcare – ergotherapie uitvoer”, zegt De Clercq.De Hogeschool werkt sinds 2015 samen met vzw Terra Therapeutica”, gaat De Clercq verder. “Deze vzw legt zich toe op betekenisvolle groenactiviteiten voor zorgbehoevenden. Het zijn steeds de zorginstellingen die een vraag stellen aan de vzw en vervolgens gaat Terra Therapeutica na hoe een samenwerking met PXL ergotherapie en groenmanagement mogelijk is door studenten in de zorginstellingen stage te laten lopen of door studenten in projecten en bachelorproeven een oplossing te laten uitwerken voor de concrete vraagstelling. Zo kwam in 2016 de eerste vraag vanuit de hoek ‘detentie’ uit de gevangenis van Wortel. Het werd duidelijk dat gedetineerden eveneens een zorgvraag hebben en vaak te kampen hebben met depressie. Een gevolg van weinig tot geen zingeving doorheen de dag. Een tuin kan daar een oplossing voor bieden en zo ontstond een eerste groentetuin in Wortel onder leiding van studenten ergotherapie en Johan Lemmens."Vanuit de gevangenis van Leuven Centraal kwam een gelijkaardige vraag maar daar kreeg het project een meer interdisciplinair karakter. ”Terra Therapeutica onderzocht wat de tuinwensen of tuindromen waren voor de gevangenen van een specifieke vleugel van deze gevangenis”, vertelt Johan Lemmens. “Vervolgens begeleidde een student groenmanagement het ontwerpproces met de gevangenen die effectief met schetsen een tuinontwerp maakten. Die schetsen werkte de student uit tot een uitvoerbaar en betaalbaar project. De tuin werd door directie, personeel, studenten, Terra en Therapeutica en vooral gedetineerden aangelegd. Het onderhoud gebeurt nu door de gedetineerden die het als ‘hun tuin’ zijn gaan beschouwen.”“De jaren daarna vonden meerdere stages plaats binnen Leuven Centraal”, gaat Lemmens verder. “Studenten ergotherapie en groenmanagement onderzochten of de tuin voldeed aan de behoeften van de gevangenen en welke aanpassingen er eventueel moeten gebeuren. Dit proces van dromen over een tuin, ontwerpen van een tuin, het onderhouden van een tuin en het veranderen van een tuin, het leren in een tuin, … geeft gedetineerden elke dag opnieuw zin in het leven en is bijzonder interessant onderzoeksmateriaal voor een thematiek die in Vlaanderen nog nooit eerder werd onderzocht.”Internationale aandacht“Met workshops, georganiseerd door PXL Healthcare- ergotherapie leren de gedetineerden nog steeds bij op vlak van soft skills (doorzetting, afwerking, planmatig werken) als hard skills (tuinbouwtechnieken)”, weet Kathleen De Clercq. “Het is dit uniek participatief verhaal dat de aandacht trok van de juryleden omdat ze hierin een voorbeeldstellend project zien. Het blijkt immers dat deze benadering niet alleen voor Vlaanderen een uniek verhaal is geworden maar ook in andere Europese landen ongekend is. Het trok zelfs de aandacht van de Vlaamse Bouwmeester en de tuin werd besproken in de Nederlandse publicatie ‘Productief groen in justitiële inrichtingen‘ van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties van 2021.”"We willen ook in andere gevangenissen kijken hoe voor gedetineerden met het oog op vrijlating het werken in de tuin als voorbereiding kan dienen voor de re-integratie in de maatschappij. Zo loopt er momenteel een project in de gevangenis van Hasselt waar gedetineerden mee een bezoekerstuin helpen realiseren", aldus Lemmens.Geen geweld à la Hollywood“Ik wist niet wat mij te wachten stond”, vertelt de Genkse Ergotherapiestudent Aleyna Kurt. “Ik ging naar de gevangenis met een beeld dat ik via Hollywoodfilms had meegekregen: veel geweld en agressiviteit, weet je wel. Maar na een week werd dit beeld compleet omgeturnd. De gevangenis voelt eerder familiaal aan weliswaar met strikte regels. Geweld en agressiviteit heb ik zelf in mijn weken daar niet ervaren. De samenwerking met de gedetineerden verliep ook veel beter dan ik had verwacht. De eerste twee weken wist ik niet hoe ik mij moest gedragen tegenover de gedetineerden. Na deze twee weken heb ik opgemerkt dat ik dat gevoel helemaal niet moest hebben. Ze zijn gewoon mensen zoals jij en ik. Veel stellen zich open tegenover mij en nemen mij in vertrouwen door hun verhaal te vertellen. Als je respect geeft krijg je het ook terug. Ik ben erg blij dat ik deze ervaring heb kunnen opdoen. Ik heb hier als student maar ook als mens veel kunnen leren.”“Sinds het succes in Leuven Centraal en Wortel stromen de vragen van andere gevangenissen binnen”, besluit Kathleen De Clercq. “Brugge, bijkomende groeninrichtingen in Leuven Centraal, Merksplas, Hasselt... Niet alleen voor gevangenen is dit een betere leefomgeving, ook voor de cipiers en de directie zorgt de tuin voor een betere werkomgeving. En daar stopt het niet want al dat groen produceert zuurstof waar zelfs de omwonenden van de stad Leuven van mee profiteren. Dat past dan weer prima in het klimaatplan van de stad Leuven.”

https://www.pxl.be/