Laatste vlucht van "Hercules van de Belgische luchtmacht": leger neemt voorgoed afscheid van iconische C-130

"Zonder die legendarische C130's zou onze luchtmacht niet zijn wat ze vandaag is", vertelt luchtvaartkenner Jens Franssen in "De ochtend" op Radio 1. "Het is eigenlijk een beetje een alleskunner die defensie nooit in de steek heeft gelaten."

Wanneer op 25 juli 1972 de eerste C-130 Hercules op Melsbroek landt, staat de Belgische luchtmacht op het punt een kwantumsprong te maken op het vlak van strategisch en tactisch luchttransport. De twaalf C-130's, die de verouderde vloot C-119 "Flying Boxcars" vervangen, zijn niet alleen groter en krachtiger, ze zijn ook in staat om meer complexe missies uit te voeren. 

In de jaren daarop ontpoppen de Belgische C-130’s zich tot echte werkpaarden in het kader van humanitaire en militaire missies. Het toestel werd veelvuldig ingezet voor humanitaire luchtbevoorradingsoperaties waarbij het moest landen op onvoorbereide landingsbanen en droppings op lage hoogte moest uitvoeren. 

Bij de hongersnood in de Sahel, in de jaren 80, oogstte ons land wereldwijde bewondering voor het "Very Low Altitude Gravity Extraction System" dat door specialisten werd ontwikkeld om noodhulp te droppen. 

Het transportvliegtuig vormde ook de ruggengraat bij verschillende "Non-combattant Evacuation Operations" (NEO-operaties) om landgenoten te evacueren, zoals recent uit de Afghaanse hoofdstad Kaboel. 

Doorheen de jaren gingen twee vliegtuigen verloren. De CH-06 stortte neer op 15 juli 1996 op de vliegbasis in Eindhoven,  34 van de 41 inzittenden kwamen om het leven. Het vliegtuig kwam tijdens de landing in botsing met een zwerm spreeuwen. 

Een tweede C-130, de CH-02, raakte in 2006 onherstelbaar beschadigd tijdens een brand in een SABENA-loods. Het vliegtuig werd in 2007 vervangen door een tweedehandstoestel van de Amerikaanse luchtvaartmaatschappij Evergreen.

Eind 2017 bleef de eerste C-130 definitief aan de grond. Daarna werden de overige vrachtvliegtuigen gradueel uit dienst genomen. Het oudste vrachtvliegtuig van Defensie, de C-130 Hercules (CH-13), vond zijn laatste rustplaats in een luchtvaartmuseum in Bevekom.

Vooral aan Vlaamse kant kwam er oorspronkelijk heel wat kritiek op de verhuis van de C-130 van Melsbroek naar Bevekom in Waals-Brabant. De CH-13 deed bijna vijftig jaar dienst in Melsbroek en daarom vonden heel wat Vlaamse politici, waaronder burgemeester Kurt Ryon (Klaver-N-VA) dat het toestel daar had moeten blijven. Minister van Defensie Ludivine De Donder (PS) hield echter voet bij stuk en besliste de C-130 in het nieuw legermuseum in Bevekom te plaatsen.

De C-130's worden vervangen door nieuwe A400M toestellen, waarvan de eerste op 9 oktober 2020 landde op Melsbroek. Het toestel is sneller, groter, heeft een groter vliegbereik en kan meer mensen en materiaal vervoeren dan de kleinere C-130. De A400M moest het paradepaardje worden van de Europese defensie-industrie, maar kende zeer veel vertraging en problemen tijdens de ontwikkeling. 

In totaal zullen over de jaren heen 380.000 passagiers en meer dan 150.000 ton cargo naar alle uithoeken van de wereld zijn gevlogen of teruggehaald met de toestellen. De vliegtuigen hebben er in totaal meer dan 260.000 vlieguren opzitten, wat ongeveer 3.900 keer rond de wereld is.

De allerlaatste toestellen zouden vandaag normaal een afscheidsvlucht doen boven het hele land, maar die plannen zijn in extremis aangepast door de dichte mist. "We hadden gepland om met zes C-130's op lage hoogte op verschillende plaatsen afscheid te nemen, maar daar heeft de mist anders over beslist", zegt Thomas Deberdt van Defensie. "We gaan niet meer samen vliegen maar we gaan de vliegtuigen apart laten opstijgen vanuit Melsbroek en ze zullen elk naar een ander vliegveld vliegen in België." 

De Belgische luchtmacht deelde via sociale media het aangepaste vluchtplan van de afscheidnemende C130's:

De lastminutewijziging van het vluchtplan gooide voor heel wat luchtvaartfanaten roet in het eten. Liefhebbers die post hadden gevat op locaties die plots geschrapt werden, kwamen bedrogen uit. 

Ook aan het vliegveld van Moorsele stonden een 100-tal spotters klaar om de C-130 een laatste keer te fotograferen. Volgens het oorspronkelijke vluchtplan zou de Hercules na een passage in Oostende en Koksijde nog een laatste keer boven het vliegveld van Moorsele scheren, maar het pakte anders uit. Tot grote teleurstelling van de talrijk opgekomen spotters aan het militair vliegveld, een afscheid in mineur.