Rusland verlegt stukje bij beetje grens met Georgië: "Mensen gaan slapen in ene land en worden wakker in andere"

In 2008 is een oorlog uitgebroken tussen Rusland en buurland Georgië in de Kaukasus. De separatistische regio Zuid-Ossetië in Georgië lag onder vuur van het Georgische leger. President Vladimir Poetin twijfelde niet en stuurde zijn troepen om de separatisten te steunen. De strijd werd na enkele dagen gestaakt waarna Zuid-Ossetië zich onafhankelijk verklaarde. Sindsdien is het gebied in handen van Russischgezinde separatisten. Rusland heeft er ook zelf soldaten gestationeerd die onder meer legerbases bouwden en zware artillerie binnenbrachten.

Tom Vennink, Ruslandkenner en journalist bij de Nederlandse Volkskrant, bezocht het grensgebied en zag er opmerkelijke dingen. Dat vertelde hij deze middag in “Nieuwe feiten” op Radio 1. “Het is een bizarre staatsgrens die maar door vijf landen erkend wordt: Nicaragua, Syrië, Venezuela, Nauru (eilandstaat in Stille Oceaan, red.) en uiteraard Rusland zelf.”

“Op heel wat plaatsen merk je hem niet op, maar op andere ligt er prikkeldraad of staan er borden die aangeven dat het om een staatgrens gaat. Het bijzondere is dat de grens voortdurend beweegt: het is een mobiele grens die door de Russen stukje bij beetje wordt uitgebreid. De grenstroepen pakken een rol prikkeldraad, lopen een paar meter Georgië in, leggen de draad er neer en zeggen dat de grens vanaf dan daar ligt.” 

Volgens Vennink gaat het soms om tientallen meters, maar evengoed over honderden. De grens is in totaal 400 kilometer lang en beweegt langzaam. Stukken bos of weiland kunnen op die manier van de een op de andere dag onder pro-Russisch gebied vallen. Dat geldt ook voor Georgiërs zelf: “Zij kunnen ’s avonds gaan slapen in Georgië en ’s ochtends wakker worden in Rusland. Ze zien dat met lede ogen aan en er zit voor hen maar weinig anders op dan de Russische daden te aanvaarden”, zegt de Nederlander.

Dat de Georgische bevolking maar weinig kan inbrengen tegen de Russen, heeft veel te maken met de houding van de nationale regering. De Georgische regering is immers erg terughoudend ten opzichte van de grenscontroles. Zij wil namelijk niet in een conflict belanden met het Kremlin. Inwoners van het grensgebied zijn hierdoor al te vaak op zichzelf aangewezen, wat de onduidelijkheid over de grens groot maakt. 

“Het komt vaak voor dat Georgiërs gearresteerd worden door de separatisten terwijl ze aan het jagen zijn of als ze naar hun weiland gaan. Ze belanden dan in de gevangenis wegens het illegaal oversteken van een staatsgrens, terwijl ze die vaak niet eens gezien hebben. Mensen moeten dus echt lef hebben om erop uit te trekken, want ze kunnen elk moment worden opgepakt.”

“Ik sprak met een Georgische arts die op bezoek ging bij een patiënt in pro-Russisch separatistengebied en werd opgepakt en veroordeeld tot een jaar en negen maanden gevangenis. Omdat er zoveel rumoer over kwam, werd hij uiteindelijk na twee maanden vrijgelaten. Zulke praktijken zijn hier legio. De afgelopen 13 jaar zijn ongeveer 3.200 Georgiërs op dezelfde manier vastgehouden”, aldus Vennink.

De continue verschuiving maakt het voor Georgiërs dan ook erg lastig om te bewijzen wanneer ze precies waar geweest zijn. Verschillende vrijwilligers sloegen daarom de handen in elkaar en bezorgden inwoners van het gebied gps-trackers. Als ze gearresteerd worden of bezoek krijgen van de grenspolitie, volstaat een druk op de knop om de data te laten zien. Maar volgens Vennink kopen Georgiërs daar maar weinig mee in een rechtbank in separatistisch gebied: “Zelfs met alle bewijzen op zak kom je niet ver met zo’n gps.”

“Het hele verhaal doet denken aan Oekraïne: Rusland heeft twee separatistengebieden in Georgië. In Oekraïne hebben ze de Krim en een ander separatistengebied. Ze lijken dus erg op elkaar. Rusland duldt niet dat er aan zijn grenzen gebieden zijn die toenadering zoeken tot het westen, en dat is in Georgië ook het geval.”

“Georgië wil tot het westerse militaire bondgenootschap NAVO toetreden maar dat kunnen ze niet omdat ze twee separatisten regio’s in hun land hebben. Daarom zal hun wens een wens blijven en zullen ze dat niet kunnen uitvoeren. Daar zijn heel wat Georgiërs ontzettend boos over: ze zeggen dat ze een onafhankelijk land zijn en zelf willen bepalen tot welke bondgenootschappen ze zich aansluiten. Rusland denkt daar anders over en dan sta je er als klein landje in de Kaukasus alleen voor”, besluit Vennink.