‘The Matrix Resurrections’: opgestoken middelvinger naar de gluiperds die met ‘The Matrix’ aan de haal gingen ★★★☆☆

Hollywood en originele ideeën: het is een moeilijk huwelijk. Aan de ene kant heeft de industrie regelmatig een vernieuwende blockbuster nodig om nieuwsgierige massa’s naar de bioscoop te lokken. Aan de andere kant is er de voortdurende neiging om elk succes tot de laatste cent uit te melken, en diezelfde originaliteit daarmee vakkundig de nek om te wringen.

The Matrix is daar een typevoorbeeld van. Lilly en Lana Wachowski boekten in 1999 een klinkend succes met hun grensverleggende sciencefictionfilm. Ongeziene computereffecten, oneindig coole outfits, en vooral het prikkelende idee dat onze realiteit niet meer dan een grote computersimulatie was. Het publiek wist niet wat het zag, de kassa rinkelde wereldwijd.

De Wachowski’s leverden in 2003 maar liefst twee sequels af, en bleven ook daarna nog meewerken aan een rist videogames. Maar voor studio Warner Bros was het nog niet genoeg. Zij wilden meer. En als het niet mét de Wachowski’s kon – die in interviews duidelijk lieten uitschijnen dat zij niet voor een vierde film te vinden waren –, dan maar zonder hen. In 2017 kondigde Warner Bros aan dat er nieuwe The Matrix in de maak was. Lilly en Lana stonden machteloos aan de zijlijn.

Twee jaar later ging Lana Wachowski – voor het eerst zonder Lilly, die aangaf dat ze tijd voor zichzelf nodig had na de dood van hun ouders – alsnog overstag: zij staat vandaag als regisseur op de generiek van The Matrix Resurrections. Heeft ze zich de arm laten omwringen? Ja en nee. De studio heeft gewonnen, maar wordt tegelijk op heerlijk ingenieuze wijze te kakken gezet in deze film. Het hele concept van sequels, reboots en spin-offs is kop van jut.

Sms’jes van Morpheus

Aan het begin van dit vierde luik is Neo (Keanu Reeves) gewoon weer Thomas Anderson geworden. Hij werkt nu voor een groot videogamebedrijf, waar hij een razend populaire game-trilogie heeft ontwikkeld. De plot daarvan klinkt verdacht veel als die van... de eerste drie Matrix-films. Meta, zegt u? Dit is nog maar het begin. Thomas heeft namelijk het vage gevoel dat hij die games écht beleefd heeft – wat door zijn therapeut (Neil Patrick Harris) wordt afgedaan als je reinste psychotische onzin. Wanneer Thomas plots sms’jes van Morpheus begint te ontvangen, vreest hij dat het in zijn hoofd weer aan het ontsporen is. Of is er meer aan de hand? Het is een behoorlijk geniale insteek voor een reboot.

The Matrix Resurrections bekritiseert, vooral in de eerste helft van de film, voortdurend zijn eigen bestaan. Wanneer de grote baas van de gamefirma (Jonathan Groff) aankondigt dat er een nieuwe sequel op Thomas’ spelreeks ontwikkeld wordt, zegt hij letterlijk: “Ons moederbedrijf Warner Bros ging hoe dan ook een vervolg op de trilogie maken, met of zonder ons.” Daarna volgt een reeks meetings met onuitstaanbare marketingmensjes, die de ene na de andere tenenkrommende analyse van The Matrix maken. Het lijkt wel een bloemlezing van de meest irritante dingen die de Wachowski’s zelf hebben moeten aanhoren in de lange aanloop naar deze film.

De film speelt ook op structureel niveau met herhaling en nostalgie: de openingsscène is letterlijk een remake van die uit het origineel. Maar zoals een van de nieuwe hoofdpersonages (Jessica Henwick) aan de zijlijn becommentarieert: “Misschien is dit toch niet het verhaal dat we verwachtten”. Lees: niet de ongeïnspireerde reboot die de studio in gedachten had. Lana Wachowski drukt haar stempel op deze film, en houdt de teugels stevig in handen.

Van een geinige autoparodie evolueert de film toch stilaan naar een echte sequel, die ondanks zijn lange speelduur (2 uur en 28 minuten) behoorlijk blijft boeien. De plot is nog steeds rijk aan ideeën, al zijn de spelregels niet altijd even helder en het verloop van de film niet even strak. Ook de actie kan minder overtuigen, en het ontbreekt de film aan iconische momenten à la “there is no spoon”.

Red-pilled

Maar de heroplevende romance tussen Neo en Trinity (Carrie-Anne Moss), die deze keer een Eternal Sunshine of the Spotless Mind-vibe krijgt, overwint die obstakels moeiteloos. Dit is ongetwijfeld de warmste Matrix-film tot nog toe. Door ongeremd op hun liefde te focussen, lijkt Lana Wachowski de nalatenschap van haar geesteskind te willen bijsturen. Die werd in de loop der jaren immers besmeurd en gekaapt door allerlei onfrisse figuren. Van wapenfreaks over complotdenkers tot extreemrechtse internettrollen à la Schild en Vrienden, die de metaforen in The Matrix compleet vervormden: zo werd “red-pilled” codetaal voor iemand die de “waarheid” (de geheime samenzwering tegen de witte man, door progressieven, moslims, feministen, of wat dan ook) inzag. Ietwat ironisch als je weet dat de Wachowski’s transvrouwen zijn, die intussen toelichtten dat The Matrix voor hen vooral een metafoor voor hun genderdysforie was.

Met The Matrix Resurrections, een opvallend zachtaardige film die pacifisme en verzoening predikt, ontneemt Lana Wachowski deze kapers hun munitie. Dat Neo en Trinity op een bepaald moment aangeven dat ze “de hemel met regenbogen willen beschilderen”, is een opgestoken middelvinger naar de gluiperds die met The Matrix aan de haal gingen.

‘The Matrix Resurrections’ speelt vanaf woensdag in de bioscoop.