Josée Pauwels getuigt over eenzaamheid na verlies man en dochter: "Sommigen praten tegen foto, dat kan ik niet"

"Eenzaamheid is toch wel triestig. Je voelt je alleen", Josée Pauwels is 79 en woont op het Limburgse platteland. Ze verloor haar man en haar enige dochter en blijft zo alleen achter in een groot alleenstaand huis. "Sommige mensen kunnen praten tegen een foto van iemand die overleden is en van wie ze veel hielden. Ik kan dat niet. Die foto kan ook niet antwoorden."

Het is een getuigenis waar veel mensen op leeftijd zich misschien in zullen herkennen. Want 56 procent van de 75-plussers, en maar liefst 66 procent van de 88-plussers, voelt zich eenzaam. Confronterende statistieken, waar veel persoonlijke verhalen achter schuilgaan.  

"Als je opstaat, ben je alleen. Als je gaat slapen, ben je ook alleen", vertelt Pauwels. Ze heeft gewrichtsproblemen, dus zelf de deur uitgaan is moeilijk. Dat maakt het verlies van haar man en dochter alleen maar zwaarder. "Hoe langer mijn dochter dood is, hoe erger het wordt. Ze zeggen dat tijd de pijn verzacht, maar dat is niet waar. Je kind afgeven is nog erger dan je echtgenoot, waar je 50 jaar mee getrouwd was."

Gelukkig staan er ook nog steeds mensen klaar om Pauwels te helpen waar het kan. Haar buurvrouw doet bijvoorbeeld haar boodschappen. Pauwels kijkt ook altijd uit naar het moment dat haar thuisverpleegster langskomt. "Ze kunnen die mensen niet genoeg betalen", zegt ze dankbaar.

"Er zijn mensen die graag op zichzelf zijn. Er zijn mensen voor wie eenzaamheid zelfs iets troostend kan zijn. Dat is duidelijk niet het geval voor mevrouw Pauwels", reageert professor Wijsbegeerte Jean-Paul Van Bendegem op Pauwels verhaal. Van Bendegem is zelf intussen een senior en schreef het boek "Wijs, grijs en puber".  In dat boek roept hij senioren op om in opstand te komen tegen de manier waarop ze soms behandeld worden, als mensen die niet meer goed mee zouden zijn met de zaken. 

Volgens Van Bendegem maken we te weinig tijd voor ouderen en is dat eigen aan de tijd waarin we leven. "We hebben een chronisch tekort aan tijd", weet hij. Alles moet sneller en efficiënter, en daardoor verdwijnt ook een deel van ons sociaal weefsel. "Ik wil niet te oubollig klinken, maar de sociale rol die een postbode vroeger vervulde, is nu integraal verdwenen. Dat is jammer."

Ook Pauwels merkt hoe de tijden veranderd zijn. "Vroeger toen ik kind was, zaten de mensen buiten en vertelden ze iets. Er werd gelachen, maar dat gebeurt nu niet meer", vertelt ze. "De deur gaat toe en iedereen gaat in zijn huis. Dat is ook een stukje eenzaamheid. Ze kijken nu op hun gsm en daar zien ze alles op."

Tijdens lezingen die Van Bendegem geeft aan ouderenverenigingen en in woonzorgcentra merkt hij dat eenzaamheid een probleem is, maar hij ziet ook dat er veel sociale samenhang is bij ouderen. 

"Soms gebeurt het dat mensen met z’n drie binnenkomen. Je merkt dan dat het duidelijk om één koppel gaat, en een derde persoon erbij. Dan hoor ik heel vaak dat het gaat over een eenzaam iemand in de straat", vertelt Van Bendegem. "Het koppel heeft dan beslist om hem of haar mee nemen. Ze zeggen dan echt: om half twee staan we aan je deur, zorg dat je klaarstaat. Dan zie je die persoon opfleuren."

Nu Van Bendegem zelf ook wat ouder wordt, denkt hij soms ook na over hoe hij later misschien verder zal moeten zonder zijn partner. Al probeert hij vooral naar constructieve oplossingen te zoeken. "Ik weet niet wat haar verliezen zou betekenen in termen van het herschikken van mijn leven", vertelt hij. "Want ik omschrijf het liever op die manier. Mensen vallen weg, dat is juist, maar wat mij belangrijker lijkt, is dat je je omgeving moet herschikken. Andere mensen nemen de plek in van zij die weggevallen zijn, op een andere manier dan natuurlijk."