90 procent van de mensheid is enkel nog bezig met corona: Angst verkoopt

De Covid-crisis doet de gemoederen oplopen, en in de media is dat niet anders. Francois Balloux, een prominente epidemioloog, die het eerste grootschalige sequentieproject van het Sars-CoV2-genoom leidde, zegt daarover: “De pandemie heeft een ware markt voor gloom and doom gecreëerd”. 

Hij noemt zichzelf een “Covid hope-monger”, vanwege zijn eerder neutrale kijk op de ziekte, ondanks het feit dat hij naar eigen zeggen een “diepgrondig pessimistische en cynische kijk op het leven” heeft. Hij voegt daar aan toe: “Ik selecteer niet mijn meest negatieve meningen voor persoonlijk of financieel gewin. Ik denk dat een meer pessimistische kijk op Covid veel gunstiger zou zijn geweest voor mijn carrière, wetenschappelijke status en publiek bereik.” 

Hij waarschuwt bovendien: “Terreur, onheil en somberheid prediken vanuit een gezaghebbende positie, hoe goed bedoeld de achterliggende doelstellingen ook zijn, kan ik niet goedkeuren. Gezondheidsmaatregelen zijn enkel te rechtvaardigen wanneer er hoop en duidelijke eindpunten zijn.” 

In dat opzicht stelde hij ook dat meer informatie over de Omikron-variant van Covid, die slechts goed is voor 1,7% van de hospitalisaties in Zuid-Afrika – dat weliswaar een veel jongere bevolking heeft dan de Europese, nu duidelijk maakt dat “omikrons vermogen om het immuunsysteem van zijn gastheer (gedeeltelijk) te omzeilen, waarschijnlijk ten koste [gaat] van diens replicatievermogen en pathogeniciteit.” Volgens hem komt het meest optimistisch denkbare scenario uit, waarbij we “very luckyzijn, omdat de variant dus minder schadelijk blijkt te zijn dan mogelijk was geweest.  

De vraag die zich dan onmiddellijk stelt, is of allerlei extreme nieuwe Covidmaatregelen, zoals lockdowns, dan wel nodig zijn. Het “voorzorgsprincipe” is hier een bedenkelijke leidraad, toch in die zin dat we maatregelen zouden moeten nemen ook als er wetenschappelijke evidentie niet aanwezig is. Uiteraard zullen de voorstanders van lockdowns nu wel zeggen dat zelfs met een heel milde variant, de ziekenhuizen dit niet aankunnen, maar het belangrijkste punt hier is dat meer gematigde stemmen minder worden gehoord dan alarmisten van allerlei pluimage. 

Niet enkel in het Covid-debat

Los van het Covid-debat gaan media maar al te gretig in op allerlei angsten om ofwel geld te verdienen, ofwel een bepaalde ideologische voorkeur te promoten. 

Een voorbeeld hiervan is hoe de Britse centrum-linkse krant The Guardian bericht over nieuw wetenschappelijk artikel in Nature. The Guardian bloklettert namelijk: “Vetzuur gevonden in palmolie gelinkt aan verspreiding van kanker”. Pas halverwege het artikel maakt het duidelijk dat palmitinezuur “wordt aangetroffen in palmolie – maar eveneens in een groot aantal voedingsmiddelen, zoals boter en olijfolie”. 

Daarenboven komt palmitinezuur in sommige voedingsmiddelen meer voor dan in palmolie. Zo vertegenwoordigt het 50 tot 60% van de totale hoeveelheid vetten in vlees en zuivelproducten, vergeleken met slechts 44% van de totale hoeveelheid vetten in palmolie. Toch koos The Guardian niet voor de titel “Vetzuur gevonden in vlees en zuivelproducten gelinkt aan verspreiding van kanker”. 

Allicht is het hier alweer te doen om de beschuldiging dat palmolie voor ontbossing zou zorgen, dit terwijl dit slechts voor een beperkt deel van de wereldwijde palmolieproductie een probleem vormt. Daarenboven houdt het ontbossingsprobleem eerder verband met armoede, gebrekkige eigendomsrechten en inadequate handhaving van regels om waardevolle natuur te beschermen. 

Ook soja, hout en veeteelt vormen soms een gevaar voor het milieu, en allerlei beperkingen voor de import van palmolieproducten, iets wat de EU voorstelt, zouden er dan ook wel eens toe kunnen leiden dat bedrijven in die landen gewoon de omschakeling maken, waardoor er dus geen winst is voor het milieu. Dat brengt NGO’s er dan weer toe om meteen om de voorgestelde handelsbeperkingen zo veel mogelijk uit te breiden, maar de vraag is waar het allemaal stopt. Eigenlijk zouden ze zich veel beter focussen op het beter handhaven van de bestaande eigendomsrechten en wetgeving in de landen waar er productie plaatsvindt. Economische ontwikkeling en zorg voor het milieu gaan op lange termijn immers hand in hand.

De menselijke conditie 

Naast het promoten van een ideologische agenda, proberen sommige media eenvoudigweg om geld te verdienen door het opzwepen van angst. Het behoort nu eenmaal tot de menselijke conditie dat we meer interesse hebben in de boodschap dat er iets zwaar fout aan het gaan is dan in de boodschap dat alles eigenlijk wel snor zit. De angst voor zware ziekte leidt in dat verband ook tot heel wat artikels die middelen aanprijzen om die zware ziektes, zoals kanker, net te voorkomen.

Zo is er zelfs een website, met de naam “Kill or Cure“, waar een zekere Paul Battley nauwgezet bijhoudt wanneer de Britse tabloid The Daily Mail, zowat de meest gelezen Engelstalige nieuwssite, het weer eens heeft over een middel dat kanker zou helpen voorkomen dan wel kanker zou veroorzaken – van maagzuurremmers tot yoghurt. Het mag allicht niet verbazen dat sommige zaken – zoals de aspirine – beide zouden doen volgens de Daily Mail-berichtgeving. 

Ook nam Psychology Today in 2019 een artikel uit de LA Times onder de loep, dat beweerde dat, volgens een studie, rode wijn kankercellen zou helpen doden en bestralingstherapie effectiever zou maken voor mensen die vechten tegen kanker. 

Jammer genoeg was de boodschap in het artikel onjuist, volgens Psychology Today althans, om te beginnen omdat de studie enkel op cellen in een petrischaaltje was uitgevoerd en niet op cellen in het lichaam, wat een groot verschil uitmaakt. 

Een andere studie, gepubliceerd in de British Medical Journal, legt een deel van de schuld bij de communicatie over onderzoek aan universiteiten. Uit de studie blijkt dat de persberichten, vaak opgesteld door gespecialiseerde bureaus, de bevindingen van wetenschappers vaak overdreven hypen, wat journalisten dan uiteraard gretig overnemen. De studie suggereert aan journalisten dat er al heel wat beterschap zou kunnen komen door eenvoudigweg steevast een link naar de oorspronkelijke studie bij artikels toe te voegen of de naam van de onderzoekers te vermelden.

Fundamenteel behoort de voorkeur om naar negatief nieuws te luisteren echter wellicht tot onze menselijke conditie, aldus psycholoog Tom Stafford, als één van de velen die deze analyse maakten. Volgens hem zijn we nu eenmaal geëvolueerd naar wezens die snel reageren op potentiële bedreigingen. Slecht nieuws kan daarbij een signaal zijn dat we ons gedrag beter veranderen, willen we gevaar vermijden. 


De auteur Pieter Cleppe is hoofdredacteur van BrusselsReport, een nieuwe webstek die zich richt op nieuws en analyse met betrekking tot EU-politiek.

Meer