CHECK - Ja, Van Damme verwees naar bestaande studies die lage bescherming tegen omikron aantonen na eerdere besmetting

"Men schat dat 50 tot 70 procent van de kinderen Covid-19 heeft doorgemaakt. Is dat goed? Als dat zonder te veel kleerscheuren gebeurd is, zoveel te beter. Maar wat zien we nu uit een aantal Engelse, maar ook Zuid Afrikaanse studies: dit beschermt niet tegen Omikron. Dat is het vervelende. Dit geeft onvoldoende kruisbescherming tegen de volgende variant. Dus die mensen worden opnieuw ziek, al hebben ze het al doorgemaakt. Wat zien we ook? Dat als deze mensen een vaccin krijgen, en liefst een volledig vaccinatieschema, hen dat ongelofelijk immuun maakt tegen Omikron."

Het was deze uitspraak van vaccinoloog Pierre Van Damme (UAntwerpen), maandagavond in het duidingsprogramma De Afspraak, die kwaad bloed zette bij sommige Twitteraars. Al snel vroegen verschillende mensen zich af naar welke studies Van Damme verwees en of deze wel werkelijk bestaan. 

Wat blijkt? De studies zijn er wel degelijk, ze zijn allemaal redelijk recent, maar gaan evenwel niet over kinderen. Op 16 december publiceerden wetenschappers van het gerenommeerde  Imperial College in Londen een 49ste rapport onder de titel Groei, populatieverdeling en immuniteitontwijking van Omikron in Engeland"

In de studie stellen de vorsers vast dat het reproductiegetal, de zogenaamde R-waarde, van de Omikronvariant veel hoger ligt dan bij eerdere varianten als Delta en Beta. In andere woorden, het virus gaat veel sneller rond.

Bovendien toont het onderzoek aan dat eerder opgebouwde immuniteit door een vorige coronabesmetting nauwelijks bescherming biedt. Tot diezelfde conclusie komen ook onderzoekers van de universiteit van Stellenbosch in Zuid-Afrika, waar de nieuwe variant het eerst werd opgemerkt.  Op 2 decemberverscheen een nog door andere wetenschappers te verifiëren (de zogenaamde peer review, red.) risicoanalyseop het prepublicatieplatform MedRxiv.org. Daarin schrijven de onderzoekers dat het risico op herbesmetting de voorbije golven relatief stabiel bleef, maar tussen begin oktober en eind november plots verdrievoudigde. 

In een update die professor Juliet Puliam, hoofd van het Zuid-Afrikaanse epidemiemodel- en -analyse-instituut SACEMA, enkele dagen later publiceert, nuanceert ze wel dat het risico op herinfectie niet hoger is bij iemand die eerder al de delta- of betavariant opliep. 

Wil dat ook zeggen dat vaccinaties geen zoden aan de dijk brengen? De studie van het Imperial College, waar Van Damme aan refereerde, lijkt die stelling eerst te bevestigen. "We vinden sterk bewijs van immuunontwijking, zowel na een natuurlijke besmetting als na bescherming door vaccinatie", leest het rapport. Maar er is, zo volgt enkele zinnen later, "wel een gemiddelde tot hoge (55 - 80%) beschermingsgraad voor mensen die geboost werden met een mRNA-vaccin."

Hetzelfde is te lezen in een andere Britse publicatie op MedRxiv. In een samenwerking tussen verschillende instituten en universiteiten schrijven de onderzoekers dat immunisatie door twee vaccindosissen geen of nauwelijk bescherming biedt, maar dat een boosterprik met Pfizer de bescherming aanzienlijk verhoogt. Volgens het rapport gaat het zelfs om een protectiegraad tussen de 70 en 75 procent. De publicatie van Imperial College spreekt dan weer over een percentage tussen 55 en 80. 

Dat de conclusies in elkaars verlengde liggen, noemt Van Damme trouwens een belangrijke vaststelling in onderzoeken die voorlopig "slechts" op prepublicatieplatformen verschijnen. "Het is een kwestie van de al beschikbare data te verzamelen om in een pandemie advies te geven en beslissingen te nemen", zegt hij. 

Van Damme stuurt ter aanvulling nog een artikel uit wetenschappelijk vakblad Science. Daarin bespreekt viroloog Shane Crotty (La Jolla Institute for Immunology) de voordelen van zogenaamde hybride immuniteit. Vaccinatie na natuurlijke besmetting verhoogt het aantal antilichamen sterk betoogt Crotty, al is er in het artikel nog geen sprake over de huidige Omikronvariant. 

Professor Van Damme benadrukt dat de studies zich niet specifiek focussen op kinderen, wat voor sommige kijkers misschien wel zo leek. Onder andere viroloog en Leuvens gemeenteraadslid voor N-VA Zeger Debyser (KU Leuven) vroeg zich openlijk af over welke studies bij kinderen Van Damme dan wel sprak. 

"Ik doelde op wat er op dit moment beschikbaar is aan gegevens en waar we het mee moeten doen om een beslissing te nemen", zegt Van Damme. "Als volwassenen na het doormaken van een vroegere infectie geen garantie hebben om beschermd te zijn tegen Omikron, dan mogen we  verwachten dat we dit ook bij kinderen gaan zien. Het zou ideaal zijn om alle gegevens al voor kinderen te hebben, maar daarop wachten betekent dan ook dat we ondertussen niets doen en de Omikronvariant de vrije loop laten."