Verkiezing eerste democratisch verkozen president van Libië op laatste moment afgeblazen
Vandaag hadden de Libiërs naar de stembus moeten trekken, maar de verkiezingen werden op de valreep afgeblazen. Het hing al een tijdje in de lucht, maar niemand durfde het slechte nieuws aan de bevolking mee te delen. Woensdag heeft de bevoegde commissie dan toch de eerste officiële verklaring gepubliceerd: "De verkiezingen kunnen nu onmogelijk worden georganiseerd". De commissie mikt op 24 januari als nieuwe datum. De verkiezingen zijn cruciaal voor de Libiërs, het gaat immers om de eerste democratische presidentsverkiezingen ooit in het Noord-Afrikaanse land.
"Moeten de Libiërs nu wel of niet naar de stembus?". Dat was de afgelopen dagen de meest gestelde vraag op de Arabische zenders als het over de verkiezingen in Libië ging. De twijfel en de spanning stegen enorm, vooral omdat geen enkele officiële instantie in Libië het teleurstellende nieuws aan de bevolking wilde melden.
Op woensdag kwam uiteindelijk de eerste officiële verklaring via de Facebookpagina van de bevoegde parlementaire commissie: "Het is onmogelijk om nu verkiezingen te houden", klonk het.
Betwiste kandidaten
Bij presidentsverkiezingen hoort een kandidatenlijst. Maar een definitieve kandidatenlijst is nooit goedgekeurd en hou je vast: maar liefst 98 mensen hadden zich kandidaat gesteld om de allereerste, verkozen president van Libië te worden. Bijna 25 kandidaten werden sowieso door de bevoegde commissie uitgesloten, maar een officiële kandidatenlijst is nooit gepubliceerd, met als gevolg dat een echte kiescampagne nooit is gestart.
Ondanks het hoge aantal kandidaten was de aandacht vooral gericht op drie mannen: de huidige interim-premier Abdul Hamid Dbeibeh, generaal Khalifa Haftar en Saif al-Islam Khaddafi, de zoon van de voormalige Libische leider Muammar Khaddafi die in 2011 gedood werd bij de revolutie in Libië. De voorbije weken werden alle drie de mannen uitgesloten van de verkiezingen, maar ze dienden beroep in en mochten toch opnieuw deelnemen aan de race.
Tegen de kandidatuur van alle drie de mannen kwam er protest. Interim-premier Dbeibeh, die de politieke steun van Turkije geniet, had bij zijn aanstelling beloofd om zich niet kandidaat te stellen om de neutraliteit van zijn interim-regering te garanderen. Hij zou ook een tweede nationaliteit op zak hebben en dat is tegen de kieswet in Libië. Nog volgens de wet had Dbeibeh drie maanden voor de verkiezingen ontslag moeten nemen om eventueel te kunnen meedoen, wat volgens de commissie niet gebeurde.
Generaal Khalifa Haftar werd begin deze maand nog door een rechter uitgesloten van de verkiezingsrace. De zelfverklaarde leider van het Libische leger probeert sinds 2014 de macht te grijpen met de steun van Rusland, Egypte en de Verenigde Arabische Emiraten.
Volgens zijn tegenstanders heeft Haftar te veel bloed aan zijn handen. In november heeft een militaire rechtbank in Libië hem veroordeeld tot de doodstraf vanwege een dodelijk luchtbombardement. Dat Haftar de Amerikaanse nationaliteit zou hebben, naast de Libische, is een extra belemmering voor zijn kandidatuur.
Dan is er Saif al-Islam Khaddafi. Het feit dat hij gezocht wordt door het Internationaal Strafhof in Den Haag en dat hij in eigen land al is veroordeeld voor oorlogsmisdaden, houdt hem niet tegen om zichzelf te zien als de toekomstige leider van de Libische bevolking. Dat is ondenkbaar voor de vele Libiërs die in 2011 betrokken waren bij de opstand tegen zijn vader Muammar Khaddafi.
Die opstand heeft samen met een militaire campagne van de NAVO geleid tot de val van het regime van vader Khaddafi na 42 jaar aan de macht. Maar het was ook meteen het startschot van de chaos in Libië. Net daarom waagt Saif al-Islam wellicht zijn kans bij de verkiezingen. De naam "Khaddafi" staat bij vele Libiërs synoniem voor autoritarisme, maar ook voor "de tijden voor de oorlog". En dat kan bij sommige burgers in een land als Libië wel tellen.
24 januari, de dag van de waarheid?
Te veel kandidaten, maar geen verkiezingen dus voor de Libiërs. Intussen heeft interim-premier Dbeibeh aangekondigd dat hij weer aan de slag is en actief blijft tot de laatste dag van zijn ambt op 24 januari volgend jaar. Dit moet dan volgens de bevoegde parlementaire commissie de dag zijn waarop de Libiërs hun eerste democratische president kunnen gaan kiezen.
Het blijft natuurlijk de vraag of Libië tegen die datum echt klaar is om een democratisch en veilige verloop van de verkiezingen te garanderen. Nog belangrijker: in hoeverre zijn de kandidaten en de gewapende groepen op straat bereid om de uitslag van de verkiezingen te respecteren? De huidige situatie op straat belooft alvast niet veel goeds.
De afgelopen dagen hebben gewapende groepen voor een aantal uur enkele overheidsgebouwen omsingeld. De Verenigde Naties waarschuwen dat zulke acties het conflict in Libië verder kunnen doen escaleren.