Straten, pleinen en scholen in heel Vlaanderen en Brussel zijn naar hem genoemd. Peter Benoit was dan ook een grote naam in het cultuurleven. Benoit werd geboren op 17 augustus 1834 in het West-Vlaamse Harelbeke, waar hij zijn eerste muzieklessen van zijn vader kreeg. Muziek lag hem en hij ging studeren aan het Koninklijk Conservatorium in Brussel, dat zeer Frans georiënteerd was.

Muziekwetenschapper Jan Dewilde, bibliothecaris van het Koninklijk Conservatorium en coördinator van het Studiecentrum voor Vlaamse Muziek, bestudeert Benoit al vele jaren en werkt aan een biografie.

“Toen Benoit in 1867 benoemd werd tot directeur van de Antwerpsche Muziekschool, kon hij zijn ideeën rond een nieuwe Vlaamse muziekbeweging in de praktijk toepassen. Zo predikte hij een herbronning bij het volkslied. Hij was tegen het overheersende gebruik van het Frans in het onderwijs en de muziekpraktijk en het Latijn in de kerkmuziek. Volgens hem kon de muziekkunst pas ‘menselijk’ worden door het gebruik van de moedertaal, het basiskenmerk van een volk. In het toenmalige België had componeren op Nederlandse tekst een grote symboolwaarde.” Mijn moederspraak uit 1889 werd zijn beroemdste lied.

“Met de hervorming van de Antwerpsche Muziekschool tot Koninklijk Vlaams Conservatorium, de oorsprong van wat nu kunstsite deSingel is, en met de oprichting van het Nederlands Lyrisch Toneel, de voorloper van de Vlaamse Opera, heeft Benoit ideeën en structuren geïmplementeerd die tot vandaag blijven doorleven”, zegt Dewilde. Peter Benoit stierf op 8 maart 1901 in Antwerpen.

Knapenkoren

Omdat Dewilde bekendstaat als Benoitexpert, kreeg hij recent info vanuit de Universiteit Antwerpen, waar in september een borstbeeld van Benoit bleek te zijn weggehaald op verzoek van de afscheidnemende decaan van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte, een historicus. “Zijn enige uitleg, na aandringen, was dat Peter Benoit aan het eind van zijn leven geen knapenkoren meer zou hebben mogen dirigeren, wat pedofilie zou suggereren. De decaan zou die informatie jaren geleden hebben gekregen van een collega-historicus”, zegt Dewilde. “Ik heb oprecht interesse in de feitelijke bron van die toch wel zware beschuldiging, maar die krijg ik niet. Dit lijkt mij problematisch: een academicus kan een historische figuur cancelen, louter op gezag, zonder daar bewijs voor aan te dragen. Ik wil Benoit niet a priori van alle zonden vrijpleiten, al helemaal niet als er sprake zou zijn van kindermisbruik. Ik wil mijn beeld en kennis altijd bijstellen, maar niet louter op basis van horen zeggen. Een historisch figuur kan zich ook niet meer verdedigen.”

“Interne kwestie”

Ook bij enkele collega-professoren bestaat verwondering en onbegrip over het prompte weghalen van de buste van Benoit, blijkt uit mailverkeer. Zij spreken van “een ingrijpende beleidsdaad”, “anti-Vlaams” en “zeer woke”.

De hoogleraar in kwestie wil niet reageren op de ontstane wrevel. “Het gaat om een geschil tussen hem en één medewerker”, zegt de woordvoerder van de Universiteit Antwerpen. “Dit lijkt de professor een interne kwestie en dat wil hij graag zo houden.”

“Over zo’n onderwerp moet er juist meer debat zijn”, vindt Jan Dewilde, “vóór er een beeld wordt weggehaald.”