Begrafenis van Desmond Tutu (90) vindt op 1 januari plaats in Kaapstad

Tutu won in 1984 de Nobelprijs voor de Vrede omdat hij zich inzette voor het beëindigen van de apartheid in het land. Hij was voorzitter van de Waarheids- en Verzoeningscommissie, die na de val van het apartheidsregime ernaar streefde de verschillende bevolkingsgroepen in Zuid-Afrika in vrede met elkaar te laten leven.

In 2010 trok hij zich officieel uit de openbaarheid terug. In juli van dit jaar was hij nog wel te zien in een videoboodschap tijdens de Internationale AIDS Conferentie. Hij zag er uitgemergeld uit, maar was intellectueel scherp als altijd. In 1997 werd er bij Tutu prostaatkanker geconstateerd.

“Het overlijden van aartsbisschop Emeritus Desmond Tutu is een nieuw hoofdstuk van rouw in het afscheid van onze natie van een generatie van voortreffelijke Zuid-Afrikanen die ons een bevrijd Zuid-Afrika hebben nagelaten,” zei president Cyril Ramaphosa in een reactie op het overlijden.

“Een man van buitengewone intelligentie, oprecht en onoverwinnelijk tegen de krachten van de apartheid, hij was ook teder en kwetsbaar in zijn medeleven met degenen die onder de apartheid hadden geleden die leden onder onderdrukking, onrecht en geweld, en voor de onderdrukten en voor de onderdrukkers over de hele wereld”, voegde Ramaphosa toe.

De boog, zoals veel Zuid-Afrikanen Tutu noemden, was al enkele maanden verzwakt. Hij sprak niet meer in het openbaar, maar begroette nog steeds de camera’s die aanwezig waren op elk van zijn reizen. Steeds war er die glimlach of de ondeugende blik, ook tijdens zijn vaccinatie tegen het coronavirus in een ziekenhuis of toen hij op kantoor was in Kaapstad om in oktober zijn laatste verjaardag vieren.

Eén van zijn laatste optredens in het openbaar was midden september 2019, toen de Britse prins Harry hem zijn gezin voorstelde tijdens een Afrikareis. Tutu gaf de kleine Archie toen een kus op het voorhoofd.

Desmond Mpilo Tutu, geboren in Klerksdorp in de provincie Transvaal op 7 oktober 1931, begon in de zeventiger jaren naam te maken als anti-apartheidsactivist. Hij liep vooraan in protestmarsen tegen het blanke apartheidsregime en ging discussies aan met verblufte agenten die de opdracht hadden met geweld demonstraties uiteen te slaan. Terwijl de meeste leiders van de anti-apartheidsstrijd noodgedwongen vanuit het buitenland het regime in Zuid-Afrika aanvielen, liet Tutu zich in eigen land de mond niet snoeren. Voor zijn inzet ontving hij in 1984 de Nobelprijs voor de vrede.

Tutu was de eerste zwarte anglicaanse aartsbisschop van Kaapstad, de hoogste positie binnen de kerk in Zuid-Afrika. Hij bestempelde zijn eigen kerk ooit als ‘uitermate homofoob’. De benoeming van homoseksuele bisschoppen heeft de anglicaanse kerk ernstig verdeeld. Tutu verweet de internationale leiding van de kerk onvoldoende duidelijk te maken dat God er voor iedereen is, ongeacht de seksuele geaardheid. “Als God homofoob zou zijn, zou ik hem niet aanbidden”, aldus de aartsbisschop.

Net als zijn vader werd Desmond Tutu leraar tot hij in 1957 besloot theologie te gaan studeren. Nadat hij in 1960 tot anglicaans priester was gewijd, kreeg hij in 1962 de kans om een verdere theologiestudie te doen in Londen. Daar maakte hij voor het eerst mee hoe het was om als zwarte man gelijkwaardig te worden behandeld.

Desmond Tutu verwierf bekendheid over heel de wereld tijdens de ergste uren van het racistische apartheidsregime. Als priester organiseerde hij vreedzame marsen tegen segregatie en pleitte hij voor internationale sancties tegen het blanke regime in Pretoria. Na zijn terugkeer in Zuid-Afrika, eind 1966, hield hij zich naast zijn pastorale werk - hij was onder meer kapelaan aan een universiteit - steeds meer bezig met de anti-apartheidsstrijd. In 1977 sprak hij tijdens de begrafenis van Steve Biko, de jonge zwarte activist die was gestorven na zware mishandeling in een politiebureau. Tutu zei in zijn grafrede dat de kerk een politieke rol moest spelen om een einde te maken aan het bloedvergieten. Toch trachtte hij steeds in gesprek te blijven met de leiders van de apartheid zoals Vorster, Botha en De Klerk.

Bekijk ook: Schattige beelden van baby Archie die Desmond Tutu ontmoet