Cultuurbetoging en ook kritiek uit eigen rangen: voor Jan Jambon is het niet zo’n gezellig eindejaar

“Je moet het hem nageven: hij heeft het vermogen om mensen samen te brengen.” Met één cynisch zinnetje in zijn toespraak vatte acteur Michaël Pas het algemeen gevoel samen. Zo’n 5.000 culturo’s trokken zondagmiddag de straat op tegen de sluiting van de cinema’s en de theaters. Daarbij liep één man in het vizier: Jan Jambon. In het publiek vielen bordjes op met ‘Gezocht: minister van Cultuur’ en een grote hesp met een streep doorheen.

De sluiting van de cultuursector was een collectieve beslissing van alle regeringen in ons land, tijdens het Overlegcomité. Toch is het vooral Jambon, behalve Vlaams minister-president ook minister van Cultuur, die klappen krijgt. Hij leeft sinds het begin van de legislatuur op gespannen voet met de sector, zeker na de besparingsronde die hij doorvoerde. Toen al kwam de sector op straat. 

De voorbije weken verzuurde de relatie nog meer. Begin december pleitte Jambon eerst voor soepeler regels voor repetities en even later voor het dichtgooien van de hele sector. Toen vervolgens beslist werd om voorstellingen met 200 toeschouwers mogelijk te houden, beloofde hij een week later een volledige heropening te bepleiten. Het werd alle deuren toe, zo bleek afgelopen woensdag. Die wispelturige communicatie ergert de cultuursector, die perspectief vraagt op wat langere termijn.

Ook binnen N-VA zien ze met lede ogen aan hoe Jambon zich door de opeenvolgende Overlegcomités heeft geworsteld. En er was niet alleen de cultuur. Toen de scholen een week eerder dicht moesten, zei hij dat die laatste week voor kerst toch vooral bestaat “uit een verhaaltje voorlezen hier en een kerstfeestje daar”. Heel wat leerkrachten voelden zich miskend, pijnlijk voor de onderwijspartij die N-VA wil zijn. 

Er komt nu ook publieke kritiek vanaf de top. “Jan zaagt dikke planken, maar de afwerking is niet zijn ding”, zei N-VA-voorzitter Bart De Wever afgelopen weekend in De Tijd.  “Hij werkt zich in de problemen met zinnetjes die ruimte laten voor interpretatie of overbodig zijn. Aan een onderhandelingstafel akkoorden sluiten ligt hem beter.”

Cohesie zoek

Maar laat het nu ook net op dat terrein fout lopen. Als Vlaams minister-president heeft hij de grootste moeite om cohesie in zijn ploeg te krijgen. Dat bleek ook vorige week. Het was expliciet de bedoeling om voor het einde van het jaar te landen met de bouwshift en het stikstofdossier. Die poging faalde jammerlijk, met vergaderingen waarop duchtig geschreeuwd en met deuren gegooid werd. 

Jambon zet intussen de gesprekken onder vier ogen voort, om in januari weer de draad op te pikken. “Als de Vlaamse regering haar samenhang niet terugvindt, dreigt een nederlaag voor alle coalitiepartners, inclusief N-VA”, waarschuwt Open Vld-minister Bart Somers in De Standaard.

Binnen N-VA wordt erop gewezen dat het nu eenmaal zware dossiers zijn, die jaren verwaarloosd zijn. Onder de vorige regering liep het dossier van de bouwshift (toen nog ‘betonstop’) inderdaad helemaal vast. Het stikstofprobleem werd jarenlang genegeerd, tot een juridische uitspraak begin dit jaar een acute oplossing noodzakelijk maakte. 

Maar dat is maar een deel van het verhaal. Jambon leidt een ploeg waarin elk van de coalitiepartners worstelt met eigen problemen, die ook nog eens de onderlinge verstandhouding onder spanning zetten. Zo kampt CD&V met een existentiële crisis: voorzitter Joachim Coens is zoekende en geeft zijn ministers weinig richting. 

Bij Open Vld zijn ze de voortdurende aanvallende van De Wever beu. Hoe die als burgemeester mee Willem-Frederik Schiltz aan de kant schoof als mogelijke schepen in Antwerpen, deed pijn. Schiltz is als fractieleider voor de liberalen een belangrijke pion in het Vlaams Parlement.

Demir

Bij N-VA speelde minister van Omgeving Zuhal Demir het afgelopen jaar dan weer verschillende keren cavalier seul, tot grote ergernis van haar eigen partij maar ook van Open Vld en CD&V. Compleet onverwacht zette ze in het parlement de deur open voor een onderzoekscommissie naar de PFOS-vervuiling door 3M in Zwijndrecht. Toen ze de vergunning voor de nieuwe gascentrale in Vilvoorde weigerde, lichtte ze pas heel laat haar collega-ministers in. 

Het is dan uitgerekend Jambon, haar partijgenoot, die de populaire minister tot de orde moet roepen. Dat levert hem binnen zijn partij geen felicitaties op, integendeel. Tegelijk blijven die incidenten nawerken bij de andere ministers.

De moeilijke relaties verstoren ook vrij eenvoudige dossiers, zo bleek nog afgelopen maand. Plots plaatste N-VA vraagtekens bij de subsidies van het Hannah Arendt-instituut, een onderzoekscentrum naar diversiteit. “Onbegrijpelijk, om niet te zeggen dom”, vond Somers die aanval. 

Binnen N-VA zijn ze er gerust in dat Jambon zijn ploeg weer op de rails krijgt. “Hij is dan misschien niet de beste communicator, zijn grootste kwaliteit is net dat hij zich weinig of niets aantrekt van perceptie”, zegt Kamerfractieleider Peter De Roover. “Hij werkt gewoon verder.”

Een vervanging door Demir, zoals her en der wordt gefluisterd, is niet aan de orde. Zij moet zich eerst nog verder bewijzen als vakminister, klinkt het. En bovendien, zo is de analyse, om kalmte in de ploeg te brengen heb je geen nood aan een onruststoker.